1 Գիրք ծննդեան Յիսուսի Քրիստոսի որդւոյ Դաւթի որդւոյ Աբրահամու։ 2 Աբրահամ ծնաւ զԻսահա՛կ։ Իսահակ ծնաւ զՅակո՛վբ։ Յակովբ ծնաւ զՅուդա՛, եւ զեղբարս նորա[4]։ 3 Յուդա ծնաւ զՓարէ՛ս եւ զԶարա՛ ՚ի Թամարայ։ Փարէս ծնաւ զԵզրո՛վն։ Եզրովն ծնաւ զԱրա՛մ[5]։ 4 Արամ ծնաւ զԱմինադա՛բ։ Ամինադաբ ծնաւ զՆաասո՛վն։ Նաասովն ծնաւ զՍաղմո՛վն։ 5 Սաղմովն ծնաւ զԲոո՛ս ՚ի Հռեքաբայ։ Բոոս ծնաւ զՈվբէ՛դ ՚ի Հռութայ։ Ովբէդ ծնաւ զՅեսսէ՛։ Յեսսէ ծնաւ զԴաւի՛թ արքայ[6]։ 6 Դաւիթ ծնաւ զՍողովմո՛ն ՚ի կնոջէն Ուրիայ[7]։ 7 Սողովմոն ծնաւ զԸռոբովա՛մ։ Րոբովամ ծնաւ զԱբիա՛։ Աբիա ծնաւ զԱսափ[8]։ 8 Ասափ ծնաւ զՅովսափաթ։ Յովսափաթ ծնաւ զՅովրամ։ Յովրամ ծնաւ զՈզիա[9]։ 9 Ոզիա ծնաւ զՅովաթամ։ Յովաթամ ծնաւ զԱքազ։ Աքազ ծնաւ զԵզեկիա։ 10 Եզեկիա ծնաւ զՄանասէ։ Մանասէ ծնաւ զԱմովս։ Ամովս ծնաւ զՅովսիա[10]։ 11 Յովսիա ծնաւ զՅեքոնիա, եւ զեղբարս նորա առ գերութեամբն Բաբելա՛ցւոց։ 12 Յետ գերութեանն Բաբելացւոց ծնաւ Յեքոնիա զՍաղաթիէլ։ Սաղաթիէլ ծնաւ զԶորաբաբէլ[11]։ 13 Զորաբաբէլ ծնաւ զԱբիուդ։ Աբիուդ ծնաւ զԵղիակիմ։ Եղիակիմ ծնաւ զԱզովր։ 14 Ազովր ծնաւ զՍադովկ։ Սադովկ ծնաւ զԱքին։ Աքին ծնաւ զԵղիուդ։ 15 Եղիուդ ծնաւ զԵղէազար։ Եղէազար ծնաւ զՄատթան։ Մատթան ծնաւ զՅակովբ[12]։ 16 Յակովբ ծնաւ զՅովսէփ զայրն Մարեմայ՝ որում խօսեցեալ զՄարիամ կոյս. յորմէ ծնաւն Յիսուս, որ անուանեցաւ Քրիստոս[13]։ 17 Արդ՝ ամենայն ազգքն յԱբրահամէ մինչեւ ՚ի Դաւիթ՝ ազգք չորեքտասանք։ Եւ ՚ի Դաւթէ մինչեւ ՚ի գերութիւնն Բաբելացւոց՝ ազգք չորեքտասանք։ Եւ ՚ի գերութենէն Բաբելացւոց մինչեւ ՚ի Քրիստոս՝ ա՛զգք չորեքտասանք[14]։
18 Եւ Յիսուսի Քրիստոսի ծնունդն՝ էր ա՛յսպէս։ Խօսեալ զմայր նորա Մարիամ Յովսեփո՛ւ, մինչչեւ եկեալ առ միմեանս՝ գտաւ յղացեալ ՚ի Հոգւոյն Սրբոյ[15]։ 19 Եւ Յովսէփ այրն նորա, քանզի արդա՛ր էր՝ եւ ո՛չ կամէր առակել զնա, խորհեցաւ լռելեա՛յն արձակել զնա[16]։ 20 Եւ մինչ դեռ նա զայս ածէր զմտաւ, ահա հրեշտա՛կ Տեառն ՚ի տեսլեան՝ երեւեցաւ նմա՝ եւ ասէ. Յովսէ՛փ որդի Դաւթի, մի՛ երկնչիր առնուլ առ քեզ զՄարիամ կին քո. քանզի որ ՚ի նմայն ծնեալ է՝ ՚ի Հոգւո՛յն Սրբոյ է[17]։ 21 Ծնցի որդի, եւ կոչեսցես զանո՛ւն նորա Յիսուս. զի նա՛ փրկեսցէ զժողովուրդ իւր ՚ի մեղաց իւրեանց[18]։ 22 Այլ այս ամենայն եղեւ, զի լցցի որ ասացա՛ւն ՚ի Տեառնէ ՚ի ձեռն Եսայա՛յ մարգարէի[19]. 23 Ահա կոյսն յղասցի՝ եւ ծնցի որդի, եւ կոչեսցեն զանուն նորա Է՛մանուէլ. որ թարգմանի՝ Ընդ մե՛զ Աստուած[20]։ 24 Եւ զարթուցեալ Յովսէփ ՚ի քնոյ անտի, արար որպէս հրամայեա՛ց նմա հրեշտակն Տեառն, եւ ա՛ռ յինքն զկինն իւր[21]։ 25 Եւ ո՛չ գիտէր զնա, մինչեւ ծնաւ զորդին իւր զանդրանիկ. եւ կոչեաց զանուն նորա Յիսուս[22]։
Ա 1 Եւ ՚ի ծնանելն Յիսուսի ՚ի Բեթղահէմ Հրէաստանի յաւուրս Հերովդի՛ արքայի։ Ահա մոգք յարեւելից եկին յԵրուսաղէմ[23], 2 եւ ասեն. Ո՞ւր է որ ծնաւ արքա՛յն Հրէից. զի տեսաք զաստղն նորա յարեւելս, եւ եկաք երկի՛ր պագանել նմա[24]։ 3 Եւ իբրեւ լուաւ արքայ Հերովդէս՝ խռովեցաւ, եւ ամենայն Երուսաղէմ ընդ նմա։ 4 Եւ ժողովեալ զամենայն զքահանայապետսն եւ զդպիրս ժողովրդեանն, հարցանէ՛ր ՚ի նոցանէ՝ թէ ո՞ւր ծնանիցի Քրիստոսն[25]։ 5 Եւ նոքա ասեն ցնա. ՚Ի Բեթղահէմ Հրէաստանի։ Զի ա՛յսպէս գրեալ է ՚ի ձեռն մարգարէին[26]. 6 Եւ դո՛ւ Բեթղահէմ երկի՛ր Յուդայ՝ ո՛չինչ կրտսե՛ր ես յիշխանս Յուդայ. ՚ի քէն ելցէ ինձ իշխան, որ հովուեսցէ զժողովո՛ւրդ իմ զԻսրայէլ[27]։ 7 Յայնժամ Հերովդէս գա՛ղտ կոչեաց զմոգսն, եւ ստուգեա՛ց ՚ի նոցանէ զժամանակն աստեղն երեւելոյ[28]. 8 եւ արձակեալ զնոսա ՚ի Բեթղահէմ, ասէ. Գնացէ՛ք ստուգեցէ՛ք վասն մանկանն, եւ յորժամ գտանիցէք՝ ա՛զդ արասջիք ինձ, զի եւ ե՛ս եկեալ երկի՛ր պագից նմա[29]։ 9 Եւ նոքա իբրեւ լուան ՚ի թագաւորէն՝ գնացին. եւ ահա աստղն զոր տեսին յարեւելս՝ առաջնորդեաց նոցա, մինչեւ եկեալ եկա՛ց ՚ի վերայ՝ ուր է՛ր մանուկն։ 10 Իբրեւ տեսին զաստղն, խնդացի՛ն յոյժ ուրախութիւն մեծ[30]։ 11 Եւ իբրեւ մտին ՚ի տուն, տեսի՛ն զմանուկն հանդերձ Մարեմաւ մա՛րբն իւրով, եւ անկեալ երկի՛ր պագանէին նմա. եւ բացեալ զգանձս իւրեանց՝ մատուցին նմա պատարագս՝ ոսկի, եւ կնդրուկ, եւ զմուռս[31]։ 12 Եւ հրաման առեալ ՚ի տեսլեան, չդառնալ անդրէն առ Հերովդէս, ընդ ա՛յլ ճանապարհ գնացին յաշխարհն իւրեանց[32]։ 13 Եւ իբրեւ գնացին նոքա անտի, ահա հրեշտակ Տեառն երեւէ՛ր ՚ի տեսլեան Յովսեփու, եւ ասէր. Արի՛ ա՛ռ զմանուկդ՝ եւ զմայր իւր՝ եւ փախի՛ր յԵգիպտոս, եւ ա՛նդ լինիջի՛ր՝ ցորժամ ասացից քեզ. քանզի ՚ի խնդի՛ր է Հերովդէս կորուսանե՛լ զմանուկդ[33]։ 14 Եւ նա յարուցեալ ա՛ռ զմանուկն եւ զմայր իւր գիշերի՝ եւ գնա՛ց յԵգիպտոս, եւ ա՛նդ էր մինչեւ ցվախճան Հերովդի[34]։ 15 Զի լցցի՛ ասացեալն ՚ի Տեառնէ ՚ի ձեռն մարգարէին որ ասէ. ՅԵգիպտոսէ՛ կոչեցից զորդի իմ[35]։
Բ 16 Յայնժամ իբրեւ ետես Հերովդէս թէ խաբեցաւ ՚ի մոգուց անտի, բարկացա՛ւ յոյժ. եւ առաքեաց կոտորեա՛ց զամենայն մանկունս որ էին ՚ի Բեթղահէմ եւ յամենայն սահմանս նորա՝ յերկեմե՛նից եւ ՚ի խոնարհ, ըստ ժամանակին զոր ստուգեա՛ց ՚ի մոգուցն։ 17 Յայնժամ կատարեցա՛ւ ասացեալն ՚ի ձեռն Երեմիայ մարգարէի՝ որ ասէ[36]. 18 Ձա՛յն գուժեաց ՚ի Հռամայ, ողբո՛ւմն եւ լալումն եւ աշխարո՛ւմն յոյժ. Հռաքէլ լա՛յր զորդիս իւր, եւ ո՛չ կամէր մխիթարել՝ զի ո՛չ էին[37]։ 19 Եւ ՚ի վախճանելն Հերովդի, ահա հրեշտակ Տեառն ՚ի տեսլեան երեւէր Յովսեփայ յԵգիպտոս[38], 20 եւ ասէր. Արի՛ ա՛ռ զմանուկդ եւ զմա՛յր իւր, եւ գնա՛ յերկիրն Իսրայէլի. զի մեռա՛ն որ խնդրէին զանձն մանկանդ։ 21 Եւ նա յարուցեալ առ զմանուկն եւ զմայր նորա, եւ ե՛կն յերկիրն Իսրայէլի[39]։ 22 Եւ իբրեւ լուաւ եթէ Արքեղաոս թագաւորեաց Հրէաստանի փոխանակ Հերովդի հօրն իւրոյ, երկեա՛ւ երթալ անդր. եւ հրամա՛ն առեալ ՚ի տեսլեան, գնաց ՚ի կողմանս Գալիլեացւոց[40]։ 23 Եւ եկեալ բնակեցաւ ՚ի քաղաքին՝ որ կոչէր Նազարեթ. զի լցցի՛ բան մարգարէին, թէ Նազովրեցի կոչեսցի[41]։
Գ 1 Յաւուրսն յայնոսիկ գա՛յ Յովհաննէս մկրտիչ՝ քարոզել յանապատին Հրէաստանի, 2 եւ ասել. Ապաշխարեցէ՛ք՝ զի մերձեալ է արքայութիւն երկնից. 3 զի սա՛ է՝ վասն որոյ ասացաւ ՚ի ձեռն Եսայայ մարգարէի, որ ասէ. Ձա՛յն բարբառոյ յանապատի. Պատրա՛ստ արարէք զճանապարհ Տեառն, եւ ուղի՛ղ արարէք զշաւիղս նորա[42]։ 4 Եւ ինքն Յովհաննէս ունէր հանդերձ ՚ի ստեւո՛յ ուղտու, եւ գօտի՛ մաշկեղէն ընդ մէջ իւր. եւ կերակուր նորա էր մարա՛խ եւ մե՛ղր վայրենի[43]։ 5 Յայնժամ ելանէին առ նա ամենայն Երուսաղէմացիք՝ եւ ամենայն Հրէաստան՝ եւ ամենայն կողմն Յորդանանու, 6 մկրտէին ՚ի նմանէ ՚ի Յորդանան գետ, եւ խոստովա՛ն լինէին զմեղս իւրեանց[44]։ 7 Եւ տեսեալ զբազումս ՚ի սադուկեցւոցն եւ ՚ի փարիսեցւոց եկեալս ՚ի մկրտութիւն նորա, ասէ ցնոսա. Ծնո՛ւնդք իժից՝ ո՞ ցոյց ձեզ փախչել ՚ի բարկութենէն որ գալոցն է[45]։ 8 Արարէ՛ք այսուհետեւ պտուղ արժանի՛ ապաշխարութեան[46]. 9 եւ մի՛ համարիցիք ասել յանձինս՝ թէ ունիմք մեք հայր զԱբրահամ. ասե՛մ ձեզ, զի կարօ՛ղ է Աստուած ՚ի քարանցս յայսցանէ յարուցանել որդիս Աբրահամու[47]։ 10 Զի աւասիկ տապար՝ առ արմի՛ն ծառոց դնի. ամենայն ծառ որ ոչ առնիցէ զպտուղ բարի, հատանի եւ ՚ի հո՛ւր արկանի[48]։ 11 Ես մկրտեմ զձեզ ջրով յապաշխարութիւն. բայց որ զկնին իմ գայ՝ հզօրագո՛յն է քան զիս, եւ ես չե՛մ բաւական բառնալ զկօշիկս նորա. նա՛ մկրտեսցէ զձեզ ՚ի Հոգին Սուրբ՝ եւ ՚ի հուր[49]։ 12 Որոյ հեծանոցն ՚ի ձեռին իւրում. եւ սրբեսցէ՛ զկալ իւր, եւ ժողովեսցէ զցորեանն ՚ի շտեմարանս իւր, եւ զյարդն այրեսցէ՛ անշէջ հրով[50]։ 13 Յայնժամ գայ Յիսուս ՚ի Գալիլեէ ՚ի Յորդանան առ Յովհաննէս՝ մկրտե՛լ ՚ի նմանէ։ 14 Եւ Յովհաննէս արգելո՛ւ զնա՝ եւ ասէ. Ինձ պիտոյ է ՚ի քէն մկրտել՝ եւ դու՝ առ ի՞ս գաս[51]։ 15 Պատասխանի ետ Յիսուս՝ եւ ասէ ցնա. Թո՛յլ տուր այժմ, զի ա՛յսպէս վայել է մեզ լնուլ զամենայն արդարութիւնս։ Եւ ապա թո՛յլ ետ նմա[52]։ 16 Եւ իբրեւ մկրտեցաւ Յիսուս, ե՛լ վաղվաղակի ՚ի ջրոյ անտի. եւ ահա բացա՛ն նմա երկինք. եւ ետես զՀոգին Աստուծոյ՝ զի իջանէր իբրեւ զաղաւնի եւ գա՛յր ՚ի վերայ նորա։ 17 Եւ ահա ձայն յերկնից՝ որ ասէր. Դա՛ է Որդի իմ սիրելի, ընդ որ հաճեցայ[53]։
1 Յայնժամ վարեցաւ Յիսուս յանապա՛տ ՚ի Հոգւոյն՝ փորձե՛լ ՚ի Սատանայէ[54]։ 2 Եւ պահեալ զքառասուն տիւ եւ զքառասուն գիշեր՝ ապա քաղցեա՛ւ։ 3 Եւ մատուցեալ փորձիչն՝ ասէ ցնա. Եթէ Որդի ես Աստուծոյ՝ ասա՛ զի քարինքս այսոքիկ հա՛ց լինիցին[55]։ 4 Նա պատասխանի ետ եւ ասէ. Գրեալ է՝ թէ ո՛չ հացիւ միայն կեցցէ մարդ, այլ ամենայն բանիւ որ ելանէ ՚ի բերանոյ Աստուծոյ։ 5 Յայնժամ առեալ ածէ զնա Սատանա՛յ ՚ի քաղաքն սուրբ, եւ կացուցանէ՛ զնա ՚ի վերայ աշտարակի տաճարին, 6 եւ ասէ ցնա. Եթէ Որդի ես Աստուծոյ՝ ա՛րկ զքեզ աստի ՚ի վայր. զի գրեալ է՝ թէ հրեշտակա՛ց իւրոց պատուիրեա՛լ է վասն քո՝ եւ ՚ի վերայ ձեռաց բարձցեն զքեզ, զի մի՛ երբէք հարցես զքարի զո՛տն քո[56]։ 7 Ասէ ցնա դարձեալ Յիսուս. Գրեալ է՝ թէ ո՛չ փորձեսցես զՏէր Աստուած քո։ 8 Դարձեալ առնու ածէ՛ զնա Սատանայ ՚ի լեառն մի բա՛րձր յոյժ, եւ ցուցանէ նմա զամենայն թագաւորութիւնս աշխարհի, եւ զփառս նոցա[57], 9 եւ ասէ՛ ցնա. Զայս ամենայն քե՛զ տաց՝ եթէ անկեալ երկիրպագանիցես ինձ[58]։ 10 Յայնժամ ասէ ցնա Յիսուս. Երթ յետս իմ Սա՛տանայ. զի գրեա՛լ է. Տեառն Աստուծոյ քում երկիր պագցես, եւ զնա՛ միայն պաշտեսցես։ 11 Ապա եթո՛ղ զնա Սատանայ. եւ ահա՝ հրեշտա՛կք մատեան՝ եւ պաշտէին զնա։
բբ 12 Եւ իբրեւ լուաւ Յիսուս՝ եթէ Յովհաննէս մատնեցաւ, մեկնեցաւ գնա՛ց ՚ի Գալիլեա[59]. 13 եւ թողեալ զՆազարեթ, ե՛կն բնակեցաւ ՚ի Կափառնաո՛ւմ ՚ի ծովեզերին, ՚ի սահմանս Զաբուղովնի եւ Նեփթաղիմայ։ 14 Զի լցցի՛ բանն՝ որ ասացաւ ՚ի ձեռն Եսայայ մարգարէի. 15 Երկի՛ր Զաբուղովնի եւ երկիր Նեփթաղիմայ՝ ճանապարհ ծովու՝ յայնկոյս Յորդանանու, Գալիլեա Հեթանոսաց[60]. 16 ժողովուրդ որ նստէր ՚ի խաւարի՝ ետես լո՛յս մեծ. եւ որոց նստէին յաշխարհին եւ ՚ի ստուերս մահու՝ լո՛յս ծագեաց նոցա[61]։ 17 Յայնմ հետէ սկսաւ քարոզել Յիսուս՝ եւ ասել. Ապաշխարեցէ՛ք՝ զի մերձեա՛լ է արքայութիւն երկնից։ 18 Մինչ դեռ զգնա՛յր Յիսուս ընդ եզր ծովուն Գալիլեացւոց, ետե՛ս երկուս եղբարս զՍի՛մովն զկոչեցեալն Պե՛տրոս, եւ զԱնդրէ՛աս եղբայր նորա՝ արկեալ ուռկան ՚ի ծով. քանզի ձկնո՛րսք էին[62]։ 19 Եւ ասէ ցնոսա. Եկա՛յք զկնի իմ, եւ արարից զձեզ որսո՛րդս մարդկան։ 20 Եւ նոցա թողեա՛լ վաղվաղակի զգործիսն՝ գնացի՛ն զհետ նորա։ 21 Եւ մատուցեալ անտի յառաջ՝ ետես ա՛յլ երկուս եղբարս, զՅա՛կովբոս Զեբեդեայ եւ զՅովհա՛ննէս զեղբայր նորա ՚ի նաւի՝ Զեբեդեա՛ւ հանդերձ հարբն իւրեանց, մինչդեռ կազմէին զուռկանս իւրեանց. եւ կոչեա՛ց զնոսա[63]։ 22 Նոցա թողեալ վաղվաղակի զնա՛ւն եւ զհայր իւրեանց, գնացին զհետ նորա[64]։
Դ 23 Եւ շրջէր Յիսուս ընդ ամենայն կողմն Գալիլեացւոց. ուսուցանէր ՚ի ժողովուրդս նոցա՝ եւ քարոզէ՛ր զաւետարանն արքայութեան, եւ բժշկէ՛ր զամենայն հիւանդութիւնս՝ եւ զամենայն ախտս ՚ի ժողովրդեանն[65]։ 24 Եւ ել լուր նորա ընդ ամենայն երկիրն Ասորւոց, եւ մատուցին առ նա զամենայն հիւանդս՝ որ նեղեալ էին ՚ի պէսպէս ցաւս եւ ՚ի տանջանս, եւ զդիւահարս եւ զլուսնոտս եւ զանդամալոյծս. եւ բժշկեա՛ց զնոսա[66]։ 25 Եւ երթային զհետ նորա ժողովուրդք բազումք ՚ի Գալիլեէ, եւ ՚ի Դեկապօլեայ, եւ յԵրուսաղէմէ եւ ՚ի Հրեաստանէ, եւ յա՛յնկոյս Յորդանանու, եւ բժշկեա՛ց զնոսա։
Ե բգ. 1 Եւ տեսեալ զժողովուրդսն՝ ե՛լ ՚ի լեառն. եւ իբրեւ նստա՛ւ անդ՝ մատեան առ նա աշակերտքն նորա[67]. 2 եւ բացեալ զբերան իւր ուսուցանէ՛ր զնոսա, եւ ասէր. 3 Երանի՛ աղքատաց հոգւով, զի նոցա է արքայութիւն երկնից[68]։ 4 Երանի՛ սգաւորաց, զի նոքա մխիթարեսցին։ 5 Երանի՛ հեզոց, զի նոքա ժառանգեսցեն զերկիր։ 6 Երանի՛ որ քաղցեալ եւ ծարաւի իցեն արդարութեան, զի նոքա յագեսցին։ 7 Երանի՛ ողորմածաց, զի նոքա ողորմութիւն գտցեն։ 8 Երանի այնոցիկ՝ որ սուրբ են սրտիւք, զի նոքա զԱստուած տեսցեն[69]։ 9 Երանի խաղաղարարաց, զի նոքա որդի՛ք Աստուծոյ կոչեսցին։ 10 Երանի որ հալածեալ իցեն վասն արդարութեան, զի նոցա՛ է արքայութիւն երկնից[70]։ 11 Երանի՛ է ձեզ՝ յորժամ նախատիցեն զձեզ եւ հալածեսցեն, եւ ասիցեն զամենայն բա՛ն չա՛ր զձէնջ սուտ՝ վասն իմ[71]. 12 ցնծացէ՛ք եւ ուրա՛խ լերուք, զի վարձք ձեր բազո՛ւմ են յերկինս. զի ա՛յսպէս հալածեցին զմարգարէսն որ յառաջ քան զձեզ էին[72]։ 13 Դո՛ւք էք աղ երկրի. եթէ աղն անհամի՝ ի՞ւ յաղիցի. ո՛չ իմիք ազդիցէ՛ այնուհետեւ, բայց եթէ ընկենուլ արտաքս՝ եւ կոխա՛ն լինել ՚ի մարդկանէ[73]։ 14 Դո՛ւք էք լոյս աշխարհի. ո՛չ կարէ քաղաք թաքչել՝ որ ՚ի վերայ լերին կայցէ։ 15 Եւ ո՛չ լուցանեն ճրագ՝ եւ դնեն ընդ գրուանաւ, այլ ՚ի վերայ աշտանակի. եւ լո՛յս տայ ամենեցուն՝ որ ՚ի տանն իցեն։ 16 Այնպէս լուսաւորեսցէ լոյս ձեր առաջի մարդկան, որպէս զի տեսցեն զգործս ձեր բարիս, եւ փառաւորեսցե՛ն զՀայր ձեր որ յերկինս է[74]։ բդ 17 Մի՛ համարիք եթէ եկի՛ լուծանել զօրէնս կամ զմարգարէս. ո՛չ եկի լուծանել՝ այլ լնո՛ւլ։ 18 Ամէն ասե՛մ ձեզ. Մինչեւ անցցեն երկինք եւ երկիր, յո՛վտ մի՝ որ նշանախեց մի է, ո՛չ անցցէ յօրինացն եւ ՚ի մարգարէից՝ մինչեւ ամենայն եղիցի[75]։ 19 Որ ոք լուծցէ մի ինչ ՚ի պատուիրանացս յայսցանէ ՚ի փոքունց, եւ ուսուսցէ ա՛յնպէս զմարդիկ, փո՛քր կոչեսցի յարքայութեան երկնից։ Իսկ որ արասցէ՝ եւ ուսուսցէ, նա՝ մե՛ծ կոչեսցի յարքայութեան երկնից։ 20 Բայց ասե՛մ ձեզ. զի եթէ ո՛չ առաւելուցո՛ւ արդարութիւն ձեր առաւել քան զդպրացն եւ զփարիսեցւոց, ո՛չ մտանիցէք յարքայութիւն երկնից[76]։ 21 Լուարուք զի ասացաւ առաջնոցն, թէ մի՛ սպանաներ. զի որ սպանանիցէ՝ պարտակա՛ն լիցի դատաստանի[77]։ 22 Այլ ես ասե՛մ ձեզ. եթէ ամենայն որ բարկանայ եղբօր իւրում տարապարտուց, պարտաւո՛ր լիցի դատաստանի։ Եւ որ ասիցէ ցեղբայր իւր յիմար, պարտաւո՛ր լիցի ատենի։ Եւ որ ասիցէ ցեղբայր իւր մորոս, պարտաւո՛ր լիցի ՚ի գեհեն հրոյն[78]։ 23 Եթէ մատուցանիցես զպատարագ քո ՚ի վերայ սեղանոյ, եւ անդ յիշիցես՝ եթէ եղբայր քո ունիցի ինչ խէթ զքէն[79], 24 թո՛ղ զպատարագն քո առաջի սեղանոյն. եւ ե՛րթ նախ հաշտեա՛ց ընդ եղբօր քում, եւ ապա՛ եկեալ մատուսջի՛ր զպատարագն քո[80]։ 25 Լե՛ր իրաւախո՛հ ընդ ոսոխի քում վաղագոյն, մինչդեռ իցես ընդ նմա ՚ի ճանապարհի. գուցէ՛ մատնիցէ զքեզ ոսոխն դատաւորի, եւ դատաւորն դահճի. եւ արկանիցիս ՚ի բա՛նտ[81]։ 26 Ամէն ասեմ քեզ. ո՛չ ելանիցես անտի, մինչեւ հատուցանիցես զյետին նաքարակիտն։ 27 Լուարուք զի ասացաւ. Մի՛ շնար։ 28 Բայց ես՝ ասե՛մ ձեզ. թէ ամենայն որ հայի ՚ի կի՛ն մարդ առ ՚ի ցանկանալոյ նմա, անդէ՛ն շնացաւ ընդ նմա ՚ի սրտի իւրում։ 29 Եթէ ակն քո աջ գայթագղեցուցանէ զքեզ, խլեա՛ զնա՝ եւ ընկեա՛ ՚ի քէն. զի լա՛ւ է քեզ եթէ մի յանդամոց քոց կորիցէ, եւ մի՛ ամենայն մարմինդ քո անկանիցի ՚ի գեհեն։ 30 Եւ եթէ ա՛ջ ձեռն քո գայթագղեցուցանէ զքեզ, հա՛տ զնա՝ եւ ընկեա՛ ՚ի քէն. զի լա՛ւ է քեզ եթէ մի յանդամոց քոց կորիցէ, եւ մի՛ ամենայն մարմինդ քո արկանիցի ՚ի գեհեն[82]։ 31 Ապաքէն ասացաւ, թէ որ արձակիցէ զկին իւր՝ տացէ՛ նմա զարձակմանն[83]։ 32 Բայց ե՛ս ասեմ ձեզ. եթէ ամենայն որ արձակէ զկին իւր առանց բանի պոռնկութեան, նա՛ տայ նմա շնալ. եւ որ զարձակեա՛լն առնէ՝ շնայ[84]։ 33 Դարձեալ լուարուք զի ասացաւ առաջնոցն. Մի՛ երդնուցուս սուտ, բայց հատուսցե՛ս Տեառն զերդմունս քո։ 34 Այլ ե՛ս ասեմ ձեզ. Ամենեւի՛ն մի՛ երդնուլ. մի՛ յերկինս՝ զի աթո՛ռ է Աստուծոյ[85]. 35 եւ մի՛ յերկիր՝ զի պատուանդա՛ն է ոտից նորա. եւ մի՛ յԵրուսաղէմ՝ զի քաղա՛ք է մեծի Արքայի. 36 եւ մի՛ ՚ի գլուխ քո երդնուցուս, զի ո՛չ կարես մազ մի սպիտակ առնել՝ կամ թուխ։ 37 Այլ եղիցի ձեր բան, այոն՝ այո, եւ ոչն՝ ո՛չ. զի աւելին քան զայն ՚ի չարէ՛ն է[86]։ 38 Լուարուք զի ասացաւ. Ակն ընդ ական, եւ ատա՛մն ընդ ատաման։ 39 Այլ ե՛ս ասեմ ձեզ. Մի՛ կալ հակառակ չարին։ Այլ եթէ ոք ածիցէ ապտակ յա՛ջ ծնօտ քո՝ դարձո՛ նմա եւ զմեւսն[87]։ 40 Եւ որ կամիցի ոք դատել եւ առնուլ զշապիկս քո, թո՛ղ ՚ի նա եւ զբաճկոն քո[88]։ 41 Եւ որ տարապարհակ վարիցէ զքեզ մղոն մի, ե՛րթ ընդ նմա եւ երկուս[89]։ 42 Որում խնդրէ ՚ի քէն՝ տո՛ւր. եւ որ կամի փոխ առնուլ ՚ի քէն՝ մի՛ դարձուցաներ զերեսս[90]։ 43 Լուարուք ապաքէն զի ասացաւ. Սիրեսցե՛ս զընկեր քո, եւ ատեսցես զթշնամին քո։ 44 Այլ ե՛ս ասեմ ձեզ. Սիրեցէ՛ք զթշնամիս ձեր. օրհնեցէ՛ք զանիծիչս ձեր. բարի՛ արարէք ատելեաց ձերոց. եւ աղօ՛թս ՚ի վերայ այնոցիկ՝ որ լլկե՛նն զձեզ եւ հալածեն[91]. 45 զի եղիջիք որդիք Հօր ձերոյ որ յերկինսն է. զի զարեգակն իւր ծագէ՛ ՚ի վերայ չարա՛ց եւ բարեաց, եւ ածէ անձրեւ՛ ՚ի վերայ արդարոց եւ մեղաւորաց։ 46 Զի եթէ սիրիցէք զայնոսիկ որ սիրենն զձեզ՝ զի՞նչ վարձք իցեն, ո՞չ ապաքէն եւ մաքսաւո՛րք զնոյն գործեն[92]։ 47 Եւ եթէ տայցէք միայն ողջոյն բարեկամաց ձերոց՝ զի՛նչ աւելի առնէք. ո՞չ ապաքէն մաքսաւորք եւ մեղաւո՛րք զնոյն գործեն։ 48 Արդ՝ եղերո՛ւք դուք կատարեա՛լք, որպէս եւ Հայրն ձեր երկնաւոր կատարեա՛լ է։
բե 1 Զգո՛յշ լերուք ողորմութեան ձերում՝ մի՛ առնել առաջի մարդկան, որպէս թէ ՚ի ցոյց ինչ նոցա. գուցէ՛ եւ վարձս ո՛չ ընդունիցիք ՚ի Հօրէն ձերմէ՝ որ յերկինսն է[93]։ 2 Այլ յորժամ առնիցես ողորմութիւն, մի՛ հարկաներ փո՛ղ առաջի քո, որպէս կեղծաւորքն առնեն ՚ի ժողովուրդս եւ ՚ի հրապարակս, որպէս զի փառաւորեսցին ՚ի մարդկանէ։ Ամէն ասե՛մ ձեզ. Ա՛յն իսկ են վարձք նոցա։ 3 Այլ դու յորժամ ողորմութիւն առնիցես, մի՛ գիտասցէ ձախ քո զինչ գործէ՛ աջ քո. 4 որպէս զի եղիցի ողորմութիւնն քո ՚ի ծածո՛ւկ. եւ Հայրն քո որ տեսանէ ՚ի ծածուկ՝ հատուսցէ քեզ յայտնապէս[94]։ 5 Եւ յորժամ յաղօթս կայցես, մի՛ լինիցիս որպէս կեղծաւորքն. զի սիրեն ՚ի ժողովուրդս եւ յանկիւնս հրապարակա՛ց կա՛լ յաղօթս, որպէս զի երեւեսցին մարդկան։ Ամէն ասե՛մ ձեզ. Ա՛յն իսկ են վարձք նոցա[95]։ 6 Այլ դու յորժամ կայցես յաղօթս, մո՛ւտ ՚ի սենեակ քո՝ եւ փակեա՛ զդուրս քո, եւ կա՛ց յաղօթս առ Հայր քո ՚ի ծածո՛ւկ. եւ Հայրն քո որ տեսանէ ՚ի ծածուկ, հատուսցէ քեզ յայտնապէս[96]։ 7 Եւ յորժամ կայցէք յաղօթս, մի՛ շատխօ՛սք լինիք իբրեւ զհեթանոսսն. զի համարին թէ ՚ի բազում խօսի՛ց իւրեանց լսելի լինիցին[97]։ 8 Արդ՝ մի՛ նմանիցէք նոցա. զի գիտէ Հայրն ձեր զինչ պիտոյ է ձեզ, մինչչեւ՛ ձեր խնդրեա՛լ ինչ իցէ ՚ի նմանէ։ 9 Եւ արդ՝ ա՛յսպէս կացէ՛ք դուք յաղօթս. Հա՛յր մեր որ յերկինս, սո՛ւրբ եղիցի անուն քո[98]. 10 եկեսցէ՛ արքայութիւն քո. եղիցին կամք քո որպէս յերկինս եւ յերկրի. 11 զհա՛ց մեր հանապազորդ՝ տո՛ւր մեզ այսօր. 12 եւ թո՛ղ մեզ զպարտիս մեր, որպէս եւ մեք թողումք մերոց պարտապանաց. 13 եւ մի՛ տանիր զմեզ ՚ի փորձութիւն, այլ փրկեա՛ զմեզ ՚ի չարէն. զի քո՛ է արքայութիւն եւ զօրութիւն եւ փա՛ռք յաւիտեանս ամէն[99]։ 14 Զի եթէ թողուցուք մարդկան զյանցանս նոցա, թողցէ՛ եւ ձեզ Հայրն ձեր երկնաւոր[100]։ 15 Ապա թէ ո՛չ թողուցուք մարդկան զյանցանս նոցա, եւ ո՛չ Հա՛յրն ձեր թողցէ ձեզ զյանցա՛նս ձեր[101]։ 16 Եւ յորժամ պահիցէք՝ մի՛ լինիք իբրեւ զկեղծաւորսն տրտմեալք. որ ապականեն զերեսս իւրեանց, որպէս զի երեւեսցին մարդկան թէ պահիցեն։ Ամէն ասե՛մ ձեզ. Ա՛յն իսկ են վարձք նոցա[102]։ 17 Այլ դու՝ յորժամ պահիցես, օ՛ծ զգլուխ քո՝ եւ լուա՛ զերեսս քո, 18 զի մի՛ երեւեսցիս մարդկան իբրեւ զպահօղ. այլ Հօր քում ՚ի ծածո՛ւկ. եւ Հայրն քո որ տեսանէ ՚ի ծածուկ, հատուսցէ՛ քեզ[103]։ 19 Մի՛ գանձէք ձեզ գանձս յերկրի. ուր ցե՛ց եւ ուտիճ ապականեն, եւ ուր գողք ակա՛ն հատանեն եւ գողանան[104]։ 20 Այլ գանձեցէ՛ք ձեզ գանձս յերկինս, ուր ո՛չ ցեց եւ ո՛չ ուտիճ ապականեն, եւ ո՛չ գողք ական հատանեն եւ գողանան. 21 զի ուր գանձք ձեր են, ա՛նդ եւ սիրտք ձեր լիցին[105]։ բզ 22 Ճրագ մարմնոյ ա՛կն է. եթէ ակն քո առա՛տ է, ամենայն մարմինդ լուսաւո՛ր եղիցի։ 23 Ապա թէ ակն քո չա՛ր է՝ ամենա՛յն մարմինդ խաւարին եղիցի։ Իսկ արդ՝ եթէ լոյսդ որ ՚ի քեզ է՝ խաւա՛ր է, խաւարն՝ ո՞րչափ եւս[106]։ 24 Ո՛չ ոք կարէ երկուց տերանց ծառայել. կամ զմին ատիցէ՝ եւ զմեւսն սիրիցէ՛, կամ զմին մեծարիցէ՛՝ եւ զմեւսն արհամարհիցէ. ո՛չ կարէք Աստուծոյ ծառայել եւ մամոնայի։ 25 Վասն այդորիկ ասե՛մ ձեզ. Մի՛ հոգայք վասն ոգւոց ձերոց՝ զի՛նչ ուտիցէք՝ կամ զի՛նչ ըմպիցէք. եւ մի՛ վասն մարմնոց ձերոց՝ թէ զի՛նչ ագանիցիք. ո՞չ ապաքէն ոգի՛ առաւել է քան զկերակուր՝ եւ մարմին քան զհանդերձ[107]։ 26 Հայեցարո՛ւք ՚ի թռչունս երկնից՝ զի ո՛չ վարեն եւ ո՛չ հնձեն, եւ ո՛չ ժողովեն ՚ի շտեմարանս. եւ Հայրն ձեր երկնաւոր կերակրէ՛ զնոսա. ո՞չ ապաքէն դուք առաւե՛լ էք քան զնոսա[108]։ 27 Իսկ արդ՝ ո՞ ՚ի ձէնջ առ հոգա՛լ իւրում՝ յաւելուլ կարիցէ ՚ի հասա՛կ իւր կանգուն մի։ 28 Եւ վասն հանդերձի զի՞ հոգայք. հայեցարո՛ւք ՚ի շուշանն վայրենի՝ ո՛րպէս աճէ. ո՛չ ջանայ, եւ ո՛չ նիւթէ՛[109]։ 29 Ասեմ ձեզ՝ զի եւ ո՛չ Սողովմովն յամենայն ՚ի փառսն իւրում զգեցաւ իբրեւ զմի ՚ի նոցանէ[110]։ 30 Իսկ եթէ զխո՛տն ՚ի վայրի, որ այսօր է եւ վաղիւ ՚ի հնոց արկանի, Աստուած ա՛յնպէս զգեցուցանէ. ո՞րչափ եւս առաւել զձեզ թե՛րահաւատք[111]։ 31 Մի՛ այսուհետեւ հոգայցէք՝ եւ ասիցէք. Զինչ կերիցո՛ւք կամ զինչ արբցուք կամ զինչ զգեցցուք. 32 զի զա՛յդ ամենայն հեթանոսք խնդրեն. քանզի գիտէ՛ Հայրն ձեր երկնաւոր, թէ պիտո՛յ է ձեզ այդ ամենայն։ 33 Խնդրեցէ՛ք նախ զարքայութիւն Աստուծոյ եւ զարդարութիւն նորա, եւ այդ ամենայն յաւելցի՛ ձեզ։ 34 Մի՛ այսուհետեւ հոգայցէք վասն վաղուի, զի վաղիւն վասն ի՛ւր հոգասցի. շա՛տ է աւուրն չա՛ր իւր[112]։
բէ 1 Մի՛ դատիք, զի մի դատիցիք. 2 զի որով դատաստանաւ դատիք՝ դատելո՛ց էք. եւ որով չափով չափէք՝ չափեսցի՛ ձեզ։ 3 Զի՞ տեսանես զշիղ յական եղբօր քոյ, եւ ՚ի քում ական զգերանդ ո՛չ նշմարես[113]։ 4 Կամ զիա՞րդ ասես ցեղբայր քո. Թող հանի՛ց զշիղդ յականէ քումմէ։ Եւ ահաւադիկ ՚ի քո՛ւմ ականդ գերա՛ն կայ[114]։ 5 Կե՛ղծաւոր՝ հա՛ն նախ զգերանդ յականէ քումմէ, եւ ապա՛ հայեսցես հանել զշիղն յականէ եղբօր քոյ։ 6 Մի՛ տայք զսրբութիւն՝ շանց. եւ մի՛ արկանէք զմարգարի՛տ ձեր առաջի խոզաց, զի մի՛ առ ո՛տն կոխիցեն զնոսա, եւ դարձեալ երգիծուցանիցե՛ն զձեզ[115]։ 7 Խնդրեցէ՛ք՝ եւ տացի՛ ձեզ, հայցեցէ՛ք՝ եւ գտջի՛ք, բախեցէ՛ք՝ եւ բացցի՛ ձեզ. 8 զի ամենայն որ խնդրէ՝ առնո՛ւ, եւ որ հայցէ՝ գտանէ՛, եւ որ բախէ՝ բացցի՛ նմա։ 9 Ո՞ իցէ ՚ի ձէնջ մարդ՝ ցոր խնդրիցէ որդի իւր հաց, միթէ քա՞ր տայցէ նմա[116]. 10 եւ կամ խնդրիցէ ձուկն, միթէ օ՞ձ տայցէ նմա։ 11 Արդ՝ եթէ դուք որ չարքդ էք՝ գիտէք պարգեւս բարիս տա՛լ որդւոց ձերոց, ո՛րչափ եւ՛ս առաւել Հայրն ձեր որ յերկինս է տացէ բարիս ա՛յնոցիկ որ խնդրեն զնա[117]։ 12 Զամենայն զոր միանգամ կամիջիք՝ թէ արասցեն ձեզ մարդիկ՝ ա՛յնպէս եւ դո՛ւք արարէք նոցա. զի ա՛յս իսկ են օրէնքն եւ մարգարէք[118]։ 13 Մտէ՛ք ընդ նեղ դուռն. քանի ընդարձա՛կ է դուռն՝ եւ համարձա՛կ ճանապարհն՝ որ տանի ՚ի կորուստ, եւ բազո՛ւմք են որ մտանեն ընդ նա[119]։ 14 Քանի անձուկ է դուռնն՝ եւ նե՛ղ ճանապարհն՝ որ տանի ՚ի կեանս, եւ սակա՛ւք են որ գտանեն զնա։ 15 Զգո՛յշ լերուք ՚ի սուտ մարգարէիցն՝ որ գան առ ձեզ հանդերձիւք ոչխարաց, եւ ՚ի ներքոյ են գա՛յլք յափշտակօղք։ 16 ՚Ի պտղո՛յ նոցա ծանիջի՛ք զնոսա։ Միթէ քաղիցե՞ն ՚ի փշոց խաղող՝ կամ ՚ի տատասկէ թո՞ւզ[120]։ 17 Ա՛յսպէս ամենայն ծառ բարի՝ պտո՛ւղ բարի առնէ, եւ ծա՛ռ չար՝ պտո՛ւղ չա՛ր առնէ։ 18 Ո՛չ կարէ ծառ բարի պտուղ չա՛ր առնել, եւ ո՛չ ծառ չար՝ պտուղ բարի՛ առնել։ 19 Ամենայն ծառ՝ որ ոչ առնէ պտուղ բարի, հատանի եւ ՚ի հո՛ւր արկանի։ 20 Ապա ՚ի պտղո՛յ նոցա ծանիջի՛ք զնոսա։ 21 Ո՛չ ամենայն որ ասէ ցիս. Տէ՛ր Տէ՛ր, մտցէ յարքայութիւն երկնից. այլ որ առնէ զկամս Հօր իմոյ որ յերկինսն է[121]։ 22 Բազո՛ւմք ասիցեն ցիս յաւուրն յայնմիկ. Տէ՛ր Տէ՛ր՝ ո՞չ յանուն քո մարգարէացաք, եւ յանուն քո դեւս հանաք, եւ յանուն քո զօրութիւնս բազումս արարաք[122]։ 23 Եւ յայնժամ ասացի՛ց ցնոսա՝ եթէ ո՛չ երբէք գիտէի զձեզ. ՚ի բա՛ց կացէք յինէն ամենեքեան՝ ոյք գործէիք զանօրէնութիւն[123]։ 24 Ամենայն որ լսէ զբանս իմ զայսոսիկ՝ եւ առնէ զսոսա, նմանեսցէ ա՛ռն իմաստնոյ, որ շինեաց զտուն իւր ՚ի վերայ վիմի. 25 իջին անձրեւք՝ եւ խաղացին գետք, շնչեցին հողմք՝ եւ բախեցին զտունն, եւ ո՛չ կործանեցաւ, քանզի ՚ի վերայ վիմի՛ հաստատեալ էր։ 26 Եւ ամենայն որ լսէ զբանս իմ զայսոսիկ՝ եւ ո՛չ առնէ զսոսա, նմանեսցէ ա՛ռն յիմարի, որ շինեաց զտուն իւր ՚ի վերայ աւազոյ. 27 իջին անձրեւք՝ յարեան գետք, շնչեցին հողմք՝ հարին զտունն, եւ անկա՛ւ. եւ էր կործանումն նորա մեծ յոյժ։ 28 Եւ եղեւ իբրեւ կատարեաց Յիսուս զամենայն զբանսս զայսոսիկ, զարմանայի՛ն ժողովուրդքն ընդ վարդապետութիւն նորա[124]. 29 զի իբրեւ իշխանութեամբ ուսուցանէր՝ եւ ո՛չ որպէս դպիրքն նոցա[125]։
Զ 1 Այլ իբրեւ էջ ՚ի լեռնէ անտի, գնացի՛ն զկնի նորա ժողովուրդք բազումք[126]։ 2 Եւ ահա մատուցեալ բորոտ մի, երկի՛ր պագանէր նմա, եւ ասէր. Տէ՛ր, եթէ կամիս կարօ՛ղ ես զիս սրբել։ 3 Ձգեաց զձեռն իւր եւ հասո՛յց ՚ի նա Յիսուս՝ եւ ասէ. Կամի՛մ՝ սրբեա՛ց։ Եւ վաղվաղակի սրբեցաւ ՚ի նմանէ բորոտութիւնն։ 4 Եւ ասէ ցնա Յիսուս. Զգո՛յշ լեր՝ մի՛ ումեք ասիցես. այլ երթ ցո՛յց զանձն քո քահանային. եւ մատո՛ զպատարագն, զոր հրամայեա՛ց Մովսէս ՚ի վկայութիւն նոցա[127]։
Է 5 Եւ մտեալ ՚ի Կափառնաում, մատեա՛ւ առ նա հարիւրապետ մի, աղաչէ՛ր զնա[128], 6 եւ ասէր. Տէ՛ր՝ մանուկ իմ անկեալ կայ ՚ի տան անդամալոյծ՝ չարաչա՛ր տանջեալ։ 7 Ասէ ցնա Յիսուս. Ես եկից՝ եւ բժշկեցից զնա։ 8 Պատասխանի ետ հարիւրապետն՝ եւ ասէ. Տէր՝ չե՛մ բաւական եթէ ընդ յարկա՛ւ իմով մտցես. այլ ասա՛ բանիւ, եւ բժշկեսցի՛ մանուկն իմ։ 9 Քանզի եւ ես ա՛յր մի եմ ընդ իշխանութեամբ, ունիմ ընդ ինեւ զինուո՛րս. ասե՛մ սմա ե՛րթ՝ եւ երթայ. եւ այլում թէ ե՛կ՝ եւ գայ. եւ ծառայի իմում թէ արա՛ զայս՝ եւ առնէ՛։ 10 Իբրեւ լուաւ Յիսուս՝ զարմացա՛ւ, եւ ասէ ցայնոսիկ՝ որ զհե՛տն երթային. Ամէն ասե՛մ ձեզ եւ ո՛չ յԻսրայէլի այսպիսի հաւատս գտի երբէք[129]։ 11 Բայց ասե՛մ ձեզ, զի բազումք յարեւելից եւ յարեւմտից եկեսցեն՝ եւ բազմեսցի՛ն ընդ Աբրահամու՝ եւ ընդ Սահակայ՝ եւ ընդ Յակովբու յարքայութեան երկնից[130]. 12 եւ որդիքն արքայութեան ելցեն ՚ի խաւա՛րն արտաքին. ա՛նդ եղիցի լալ եւ կրճե՛լ ատամանց։ 13 Եւ ասէ Յիսուս ցհարիւրապետն. Ե՛րթ՝ եւ որպէս հաւատացերդ եղիցի՛ քեզ։ Եւ ողջացաւ մանուկն նորա յաւուր յայնմիկ։
Ը 14 Եւ եկեալ Յիսուս ՚ի տուն Պետրոսի, ետես զի զոքանչն նորա անկեա՛լ դնէր տապացեալ[131]. 15 կալա՛ւ զձեռանէ նորա՝ եւ եթո՛ղ զնա ջերմնն. յո՛տն եկաց՝ եւ պաշտէր զնա[132]։
Թ 16 Իբրեւ եղեւ երեկոյ՝ մատուցին առ նա դիւահարս բազումս, եւ եհա՛ն զայսսն բանիւ. եւ զամենայն հիւանդսն բժշկեա՛ց։ 17 Զի լցցի՛ բանն՝ որ ասացաւ ՚ի ձեռն Եսայայ մարգարէի. Նա՝ զհիւանդութիւնս մեր վերացո՛յց, եւ զցաւս մեր եբա՛րձ։
Ժ գկ 18 Տեսեալ Յիսուսի ժողովուրդս բազումս զիւրեւ, հրամայեաց երթա՛լ յայնկոյս[133]։ 19 Եւ մատուցեալ դպիր մի ասէ ցնա. Վա՛րդապետ՝ եկի՛ց եւ ես զկնի քո յո՛ր վայր եւ երթիցես։ 20 Ասէ ցնա Յիսուս. Աղուեսուց որջք գոն, եւ թռչնոց երկնից բոյնք. այլ Որդւոյ մարդոյ ո՛չ գոյ՝ ուր դիցէ զգլուխ իւր[134]։ 21 Եւ մի ոմն յաշակերտաց նորա ասէ ցնա. Տէ՛ր՝ տո՛ւր ինձ հրաման՝ զի երթա՛յց նախ թաղեցից զհայր իմ։ 22 Ասէ ցնա Յիսուս. Ե՛կ զկնի իմ, եւ թո՛յլ տուր մեռելոցն թաղել զմեռեալս իւրեանց[135]։
ԺԱ 23 Եւ իբրեւ եմուտ ՚ի նաւն, գնացի՛ն զկնի նորա աշակերտքն նորա[136]. 24 եւ ահա շարժումն մեծ եղեւ ՚ի ծովուն՝ մինչ նաւին ծածկե՛լ յալեաց անտի. եւ ինքն ննջէր[137]։ 25 Եւ մատուցեալ աշակերտքն յարուցին զնա եւ ասեն. Տէ՛ր՝ փրկեա՛ զմեզ՝ զի կորնչի՛մք[138]։ 26 Եւ ասէ ցնոսա. Ընդէ՞ր վատասի՛րտք էք սակաւահաւա՛տք։ Յայնժամ յարուցեալ սաստեա՛ց հողմոցն եւ ծովուն, եւ եղեւ խաղաղութիւն մեծ[139]։ 27 Եւ մարդիկն զարմացան՝ եւ ասէին. Որպիսի՛ ոք իցէ սա, զի եւ հո՛ղմք եւ ծով հնազանդին սմա[140]։
ԺԲ 28 Եւ իբրեւ անցին յայնկոյս յերկիրն Գերգեսացւոց, պատահեցի՛ն նմա դիւահարք երկու՝ ելեա՛լք ՚ի գերեզմանացն, չարաչա՛րք յոյժ. որպէս զի չէ՛ր հնար անցանե՛լ ումէք ընդ ա՛յն ճանապարհ[141]։ 29 Եւ ահա՝ աղաղակեցին եւ ասեն. Զի՞ կայ մեր եւ քո՝ Յիսուս Որդի՛ Աստուծոյ, եկիր տարաժա՛մ տանջել զմեզ։ 30 Եւ էր հեռագո՛յն ՚ի նոցանէ երամակ մի խոզից արօտական։ 31 Եւ դեւքն աղաչէին զնա եւ ասէին. Եթէ հանե՛ս զմեզ աստի, հրամա՛ն տուր մեզ երթալ յերամա՛կ խոզիցն։ 32 Եւ ասէ ցնոսա. Երթա՛յք։ Եւ նոքա ելեալ գնացին յերամա՛կն խոզից. եւ դիմեա՛ց ամենայն երամակն ՚ի դարէ՛ անտի ՚ի ծով, եւ մեռան ՚ի ջուրսն[142]։ 33 Եւ խոզարածքն փախե՛ան, եւ երթեալ ՚ի քաղաքն պատմեցին զամենայն, եւ զի՛րս դիւահարացն։ 34 Եւ ահա ամենայն քաղաքն ե՛լ ընդ առաջ Յիսուսի. իբրեւ տեսին զնա՝ աղաչեցին զի գնասցէ՛ ՚ի սահմանաց նոցա[143]։
ԺԳ 1 Եւ մտեալ ՚ի նաւ ա՛նց յայնկոյս, եւ ե՛կն ՚ի քաղաք իւր։ 2 Եւ ահա մատուցի՛ն առ նա անդամալոյծ մի որ դնէր ՚ի մահիճս։ Եւ տեսեալ Յիսուսի զհաւատս նոցա՝ ասէ ցանդամալոյծն. Թողեա՛լ լիցին քեզ մեղք քո։ 3 Եւ ահա՝ ոմանք ՚ի դպրացն ասեն ընդ միտս. Հայհոյէ՛ դա։ 4 Եւ ծանուցեալ Յիսուսի զխորհուրդս նոցա՝ ասէ ցնոսա. Ընդէ՞ր խորհիք դուք չարիս ՚ի սիրտս ձեր[144]. 5 զի՞նչ դիւրին է. ասել. Թողեալ լիցին քեզ մեղք քո, թէ՛ ասել. Արի՛ եւ շրջեա՛ց[145]։ 6 Այլ զի գիտասջիք՝ եթէ իշխանութիւն ունի Որդի մարդոյ յերկրի թողո՛ւլ զմեղս. յայնժամ ասէ ցանդամալոյծն. Արի՛՝ ա՛ռ զմահիճս քո՝ եւ ե՛րթ ՚ի տո՛ւն քո։ 7 Եւ յարուցեալ գնա՛ց ՚ի տուն իւր։ 8 Իբրեւ տեսին ժողովուրդքն, զարմացա՛ն. եւ փառաւո՛ր առնէին զԱստուած զտուի՛չն այնպիսի իշխանութեան՝ մարդկան[146]։
ԺԴ գբ 9 Եւ անցեալ ընդ այն Յիսուսի՝ ետես այր մի՝ զի նստէ՛ր ՚ի մաքսաւորութեան, Մատթէ՛ոս անուն. եւ ասէ ցնա. Ե՛կ զկնի իմ։ Եւ յարուցեալ գնա՛ց զկնի նորա[147]։ 10 Եւ եղեւ իբրեւ բազմեալ էր նա ՚ի տանն, եւ ահա մաքսաւորք եւ մեղաւորք եկեալ եւ բազմեալ էին ընդ Յիսուսի՝ եւ ընդ աշակերտս նորա[148]։ 11 Իբրեւ տեսին փարիսեցիքն՝ ասե՛ն ցաշակերտս նորա. Ընդէ՞ր ընդ մաքսաւորս եւ ընդ մեղաւորս ուտէ՛ վարդապետն ձեր։ 12 Իսկ Յիսուս իբրեւ լուաւ՝ ասէ ցնոսա. Ո՛չ պիտոյ է բժիշկ կարողաց՝ այլ հիւանդա՛ց[149]։ 13 Երթայք ուսարո՛ւք, զինչ է. Զողորմութիւն կամիմ, եւ ո՛չ զզոհ. զի ո՛չ եկի կոչել զարդարս՝ այլ զմեղաւո՛րս։ 14 Յայնժամ մատե՛ան առ նա աշակերտքն Յովհաննու՝ եւ ասեն. Ընդէ՞ր մե՛ք եւ փարիսեցիքն պահեմք յաճախ, եւ քո աշակերտքդ ո՛չ պահեն։ 15 Ասէ ցնոսա Յիսուս. Մի՝ եթէ մա՞րթ ինչ իցէ մանկանց առագաստի սո՛ւգ առնուլ՝ մինչ փեսայն ընդ նոսա՛ իցէ. այլ եկեսցեն աւուրք՝ յորժամ բարձցի ՚ի նոցանէ փեսայն, եւ ապա՛ պահեսցեն[150]։ 16 Ո՛չ ոք արկանէ՛ կապերտ անթափ ՚ի վերայ հնացեալ ձորձոյ. զի առնո՛ւ ելանէ զլրութիւն նորա ՚ի հանդերձէն, եւ եւ՛ս չար պատառումն լինի։ 17 Եւ ո՛չ արկանեն գինի նո՛ր ՚ի տիկս հինս. ապա թէ ոչ՝ տիկքն պատառին, եւ գինին հեղու, եւ տիկքն կորնչի՛ն. այլ արկանեն գինի նոր ՚ի տի՛կս նորս, եւ երկոքի՛ն պահին[151]։
ԺԵ գգ 18 Մինչ դեռ նա զա՛յս խօսէր ընդ նոսա, ահա իշխան մի մատուցեալ երկի՛ր պագանէր նմա՝ եւ ասէր. Դուստր իմ ա՛րդ եւս վախճանեցաւ. այլ՝ եկեալ դիցե՛ս զձեռն քո ՚ի վերայ նորա՝ եւ կեցցէ՛[152]։ 19 Յարեաւ Յիսուս՝ եւ գնա՛ց զկնի նորա աշակերտօքն հանդերձ[153]։
ԺԶ 20 Եւ ահա կին մի՝ տեռատե՛ս երկոտասանամեայ, մատուցեալ յետոյ մերձեցա՛ւ ՚ի դրօշակ հանդերձի նորա[154]. 21 քանզի ասէր ՚ի մտի իւրում. Թէ միայն մերձենա՛մ ՚ի հանդերձս նորա՝ փրկի՛մ[155]։ 22 Իսկ Յիսուս իբրեւ դարձաւ եւ ետես զնա, ասէ. Քաջալերեա՛ց դուստր՝ հաւա՛տք քո կեցուցին զքեզ։ Եւ փրկեցաւ կինն ՚ի ժամէն յայնմանէ։ 23 Իբրեւ եկն Յիսուս ՚ի տուն իշխանին, եւ ետես զփողա՛րսն՝ եւ ամբոխ յոյժ, ասէ ցնոսա. ՚Ի բա՛ց գնացէք[156], 24 զի ո՛չ եթէ մեռեալ է աղջիկդ՝ այլ ննջէ՛[157]։ 25 Եւ ծաղր առնէին զնա։ Եւ իբրեւ ել ամբոխն ՚ի բաց, եմուտ՝ կալաւ զձեռանէ նորա, եւ յարեա՛ւ աղջիկն։ 26 Եւ ե՛լ համբաւս այս ընդ ամենայն երկիրն ընդ այն։
ԺԷ գդ 27 Եւ մինչ դեռ անցանէր ընդ այն Յիսուս, զհե՛տ եղեն նորա կոյրք երկու, աղաղակէի՛ն եւ ասէին. Ողորմեա՛ց մեզ որդի՛ Դաւթի։ 28 Եւ իբրեւ եկն ՚ի տուն, մատեա՛ն առ նա կոյրքն։ Եւ ասէ ցնոսա Յիսուս. Հաւատա՞յք եթէ կարօղ եմ առնել ձեզ զայդ։ Ասեն ցնա. Այո՛ Տէր։ 29 Յայնժամ մերձեցաւ յաչս նոցա՝ եւ ասէ. Ըստ հաւատոց ձերոց եղիցի՛ ձեզ[158]։ 30 Եւ բացա՛ն աչք նոցա։ Եւ սաստեա՛ց նոցա Յիսուս՝ եւ ասէ. Զգո՛յշ կացէք՝ մի՛ ոք գիտասցէ։ 31 Եւ նոքա ելեալ՝ համբաւեցի՛ն զնա ընդ ամենայն երկիրն ընդ այն։
ԺԸ 32 Եւ յելանելն նոցա արտաքս, ահա մատուցին առ նա այր մի համր դիւահար։ 33 Եւ յելանել դիւին՝ խօսեցաւ համրն։ Եւ զարմացա՛ն ժողովուրդքն՝ եւ ասեն, թէ եւ ո՛չ երբէք երեւեցաւ այսպիսի ինչ յԻսրայէլի[159]։ 34 Իսկ փարիսեցիքն ասէին, թէ իշխանաւ դիւա՛ց հանէ դա զդեւս[160]։ գե 35 Եւ շրջէր Յիսուս ընդ ամենայն քաղաքս եւ ընդ գեղս, ուսուցանէ՛ր ՚ի ժողովուրդս նոցա, եւ քարոզէ՛ր զաւետարանն արքայութեան. եւ բժշկէ՛ր զամենայն ախտս եւ զամենայն հիւանդութիւնս ՚ի ժողովրդեանն[161]։ 36 Եւ տեսեալ զժողովուրդսն՝ գթացա՛ւ ՚ի նոսա. զի էին աշխատեա՛լք եւ ցրուեալք իբրեւ զոչխարս՝ որոց ո՛չ իցէ հովիւ[162]։ 37 Յայնժամ ասէ ցաշակերտս իւր. Հունձք բազո՛ւմ են, եւ մշակք սակա՛ւ[163]. 38 Արդ՝ աղաչեցէ՛ք զՏէր հնձոց՝ զի հանցէ՛ մշակս ՚ի հունձս իւր։
ԺԹ 1 Եւ կոչեցեալ առ ինքն զերկոտասանեսի՛ն աշակերտսն իւր, ե՛տ նոցա իշխանութիւն այսոց պղծոց հանել զնոսա, եւ բժշկե՛լ զամենայն ցաւս եւ զամենայն հիւանդութիւնս[164]։ 2 Եւ առաքելոցն երկոտասանից՝ էին անուանք ա՛յսոքիկ. առաջին՝ Սի՛մովն՝ անուանեալն Պե՛տրոս, եւ Անդրէ՛աս եղբայր նորա[165]. 3 Յա՛կովբոս Զեբեդեայ, եւ Յովհա՛ննէս եղբայր նորա. Փիլի՛պպոս, եւ Բարթողովմէ՛ոս. Թո՛վմաս, եւ Մատթէ՛ոս մաքսաւոր. Յա՛կովբոս Ալփեայ, եւ Ղաբէ՛ոս՝ որ անուանեցաւն Թադէ՛ոս[166]. 4 Սի՛մովն Կաննանացի, եւ Յո՛ւդա Սկարիովտացի՝ որ եւ մատնեացն զնա[167]։ 5 Զնոսա երկոտասանեսին առաքեաց Յիսուս, պատուիրեա՛ց նոցա եւ ասէ. ՚Ի ճանապարհ հեթանոսաց մի՛ երթայցէք, եւ ՚ի քաղաք Սամարացւոց մի՛ մտանիցէք[168]. 6 այլ երթա՛յք առաւել առ ոչխա՛րսն կորուսեալս տան Իսրայէլի[169]։ 7 Եւ իբրեւ երթայցէք՝ քարոզեցէ՛ք եւ ասացէ՛ք, թէ մերձեա՛լ է արքայութիւն երկնից։ 8 Զհիւանդս բժշկեցէ՛ք, զբորոտս սրբեցէ՛ք, զդեւս հանէ՛ք. ձրի՛ առէք՝ եւ ձրի՛ տուք։ 9 Մի՛ ստանայք ոսկի, եւ մի՛ արծաթ, եւ մի՛ պղինձ ՚ի գօտիս ձեր. 10 մի՛ պարկ ՚ի ճանապարհ. եւ մի՛ երկուս հանդերձս. մի՛ կօշիկս. մի՛ ցուպ. զի արժանի՛ է մշակն կերակրոյ իւրում[170]։ 11 Յոր քաղա՛ք մտանիցէք կամ ՚ի գեղ, հարցանիցէ՛ք թէ ո՞ է ՚ի նմա արժանի. եւ ա՛նդ լինիջիք մինչեւ ելանիցէք անտի[171]։ 12 Եւ իբրեւ մտանիցէք ՚ի տունն, ողջո՛յն տաջիք նմա՝ եւ ասասջի՛ք. Ողջո՛յն տանս այսմիկ։ 13 Եթէ իցէ տունն արժանի, եկեսցէ՛ ողջոյնն ձեր ՚ի վերայ նորա. ապա թէ ո՛չ իցէ արժանի, ողջոյնն ձեր առ ձե՛զ դարձցի[172]։ 14 Եւ որ ո՛չ ընկալցի զձեզ՝ եւ ո՛չ լուիցէ բանից ձերոց, իբրեւ ելանիցէք ՚ի քաղաքէն յայնմանէ, թօթափեսջի՛ք զփոշին յոտից ձերոց[173]։ 15 Ամէն ասե՛մ ձեզ. Դիւրագո՛յն լիցի երկրին Սոդովմացւոց եւ Գոմորացւոց յաւուրն դատաստանի, քան քաղաքին այնմիկ։ գզ 16 Ահաւասիկ ես առաքեմ զձեզ իբրեւ զոչխա՛րս ՚ի մէջ գայլոց. եղերո՛ւք այսուհետեւ խորագէ՛տք իբրեւ զօձս, եւ միամիտք իբրեւ զաղաւնիս[174]։ 17 Զգո՛յշ լինիջիք ՚ի մարդկանէ. զի մատնեսցեն զձեզ յատեանս, եւ ՚ի ժողովուրդս իւրեանց տանջեսցեն զձեզ[175]. 18 եւ առաջի դատաւորաց եւ թագաւորաց տանիցին զձեզ վասն իմ, ՚ի վկայութիւն նոցա եւ հեթանոսաց[176]։ 19 Այլ յորժամ մատնիցեն զձեզ, մի՛ հոգայցէք՝ թէ ո՛րպէս կամ զինչ խօսիցիք. զի տացի ձեզ ՚ի ժամուն յայնմիկ զինչ խօսիցիք[177]։ 20 Զի ո՛չ եթէ դուք իցէք որ խօսիցիքն, այլ Հոգին Հօր ձերոյ որ խօսիցի ՚ի ձեզ[178]։ 21 Մատնեսցէ եղբայր զեղբայր ՚ի մա՛հ, եւ հայր՝ զորդի՛. եւ յառնիցեն որդիք ՚ի վերայ հարց՝ եւ սպանանիցե՛ն զնոսա[179]։ 22 Եւ եղիջիք ատեցեա՛լք յամենեցունց վասն անուան իմոյ. իսկ որ համբերեսցէ ՚ի սպառ, նա կեցցէ՛։ 23 Եւ յորժամ հալածիցեն զձեզ ՚ի քաղաքիս յայսմիկ՝ փախիջի՛ք յայլ. եւ եթէ յայնմանէ հալածիցեն զձեզ՝ փախիջի՛ք ՚ի մե՛ւսն. ամէն ասե՛մ ձեզ. Ո՛չ ապառեսջիք զքաղաքս Իսրայէլի՝ մինչեւ եկեսցէ՛ Որդի մարդոյ[180]։ 24 Ո՛չ է աշակերտ առաւել քան զվարդապետ, եւ ո՛չ ծառայ քան զտէր իւր[181]։ 25 Շա՛տ իցէ աշակետին՝ եթէ եղիցի իբրեւ զվարդապետ իւր, եւ ծառային՝ իբրեւ զտէ՛ր իւր։ Եթէ զտանուտէրն Բէեղզեբուղ կոչեցին, ո՛րչափ եւս առաւել զընտանիս նորա[182]։ 26 Մի՛ այսուհետեւ երկնչիցիք ՚ի նոցանէ, զի ո՛չ ինչ է ՚ի ծածուկ՝ որ ոչ յայտնեսցի, եւ գաղտնի՝ որ ոչ ծանիցի[183]։ 27 Զոր ասեմ ձեզ ՚ի խաւարի՝ ասացէ՛ք ՚ի լո՛յս. եւ զոր լսիցէք յունկանէ՝ քարոզեցէ՛ք ՚ի վերայ տանեա՛ց[184]։ 28 Եւ մի՛ երկնչիք յայնցանէ՝ որ սպանանեն զմարմին, եւ զոգի ո՛չ կարեն սպանանել։ Այլ երկերո՛ւք դուք առաւել յայնմանէ՝ որ կարօղն է զոգի՛ եւ զմարմին կորուսանել ՚ի գեհենի[185]։ 29 Ո՞չ ապաքէն երկու ճնճղուկք դանգի՛ միոջ վաճառին, եւ մի ՚ի նոցանէ յերկիր ո՛չ անկցի առանց Հօ՛ր ձերոյ[186]։ 30 Այլ ձեր եւ ամենայն իսկ հե՛ր գլխոյ թուեալ է։ 31 Եւ արդ՝ մի՛ երկնչիցիք՝ զի լա՛ւ էք քան զբազում ճնճղուկս[187]։ 32 Ամենայն որ խոստովանեսցի յիս առաջի մարդկան, խոստովանեցի՛ց եւ ես զնմանէ առաջի Հօր իմոյ որ յերկինսն է։ 33 Եւ որ ուրասցի զիս առաջի մարդկան, ուրացա՛յց եւ ե՛ս զնա առաջի Հօր իմոյ՝ որ յերկինս է[188]։ 34 Մի՛ համարիք եթէ եկի արկանել խաղաղութիւն յերկիր. ո՛չ եկի արկանել խաղաղութիւն, այլ սո՛ւր. 35 քանզի եկի քակե՛լ զայր՝ ՚ի հօրէ իւրմէ, եւ զդուստր ՚ի մօրէ, եւ զհարսն ՚ի սկեսրէ՛ իւրմէ[189]. 36 եւ թշնամի՛ք առն՝ ընտանիք իւր։ 37 Որ սիրէ զհայր կամ զմայր առաւել քան զիս, ո՛չ է ինձ արժանի։ Եւ որ սիրէ զուստր կամ զդուստր առաւել քան զիս, չէ՛ ինձ արժանի[190]։ 38 Եւ որ ո՛չ առնու զխա՛չ իւր՝ եւ գայ զկնի իմ, չէ՛ ինձ արժանի։ 39 Որ գտանէ զանձն իւր՝ կորուսցէ՛ զնա, եւ որ կորոյս զանձն իւր վասն իմ, գտցէ՛ զնա[191]։ 40 Որ ընդունի զձեզ՝ զիս ընդունի, եւ որ զիս ընդունի՝ ընդունի զառաքի՛չն իմ։ 41 Որ ընդունի զմարգարէ յանուն մարգարէի, զվա՛րձս մարգարէի առցէ։ Եւ որ ընդունի զարդար յանուն արդարոյ՝ զվա՛րձս արդարոյ առցէ։ 42 Եւ որ արբուսցէ միում ՚ի փոքրկանցս յայսցանէ բաժա՛կ մի ջո՛ւր ցուրտ միայն յանուն աշակերտի, ամէն ասե՛մ ձեզ, ո՛չ կորուսցէ զվարձս իւր։
գէ 1 Եւ եղեւ իբրեւ կատարեա՛ց Յիսուս զպատուէր երկոտասանից աշակերտացն իւրոց, գնա՛ց անտի քարոզե՛լ եւ ուսուցանե՛լ ՚ի քաղաքս նոցա։
Ի 2 Իսկ Յովհաննէս իբրեւ լուաւ ՚ի բանտին զգործսն Քրիստոսի, առաքեաց ՚ի ձեռն աշակերտաց իւրոց, 3 եւ ասէ ցնա. Դո՞ւ ես որ գալոցն ես, եթէ այլում ակն կալցուք։ 4 Պատասխանի ետ Յիսուս՝ եւ ասէ ցնոսա. Գնացէ՛ք պատմեցէ՛ք Յովհաննու, զոր լուայք եւ տեսէք[192]. 5 կոյրք՝ տեսանե՛ն, կաղք՝ գնա՛ն, բորոտք՝ սրբի՛ն, եւ խուլք լսե՛ն, եւ մեռեալք յառնե՛ն, եւ աղքատք աւետարանի՛ն։ 6 Եւ երանեալ է՝ որ ոչ գայթագղեսցի յիս[193]։ 7 Եւ իբրեւ նոքա գնացին, սկսաւ Յիսուս ասել ցժողովուրդսն զՅովհաննէ. Զի՞նչ ելէք տեսանել յանապատին. եղէ՞գն շարժո՛ւն ՚ի հողմոյ[194]։ 8 Այլ զի՞նչ ելէք տեսանել. մա՞րդ ՚ի հանդերձս փափկութեան զարդարեալ։ Ահաւանիկ որ զփափուկսն զգեցեալ են՝ ՚ի տունս թագաւորա՛ց են։ 9 Այլ զի՞նչ ելէք տեսանել. մարգարէ՞. այո՛՝ ասեմ ձեզ, եւ առաւե՛լ եւս քան զմարգարէ։ 10 Զի նա՛ է՝ վասն որոյ գրեալն է. Ահա ես առաքեցից զհրեշտա՛կ իմ առաջի երեսաց քոց, որ պատրաստեսցէ զճանապարհս քո առաջի քոյ[195]։ 11 Ամէն ասե՛մ ձեզ. Չէ՛ յարուցեալ ՚ի ծնունդս կանանց մեծ քան զՅովհա՛ննէս մկրտիչ։ Բայց փոքրիկն յարքայութեան երկնից մե՛ծ է քան զնա։ 12 Բայց յաւուրցն Յովհաննու մկրտչի մինչեւ ցայժմ՝ արքայութիւն երկնից բռնադատի, եւ բռո՛ւնք յափշտակեն զնա[196]։ 13 Քանզի ամենայն օրէնք եւ մարգարէք մինչեւ ցՅովհան մարգարէացան[197]։ 14 Եւ եթէ կամիք ընդունել՝ նա՛ է Եղիա՝ որ գալոցն է[198]։ 15 Որ ունիցի ականջս լսելոյ՝ լուիցէ՛։ 16 Ո՞ւմ նմանեցուցից զազգս զայս. նմա՛ն է մանկտւոյ՝ որ նստիցին ՚ի հրապարակս, կարդայցեն զընկերս իւրեանց, 17 եւ ասիցեն. Փողս հարաք ձեզ՝ եւ ո՛չ կաքաւեցէք, ողբացաք ձեզ՝ եւ ո՛չ կոծեցարուք։ 18 Եկն Յովհա՛ննէս, ո՛չ ուտէր եւ ո՛չ ըմպէր. եւ ասեն. Դեւ՛ գոյ ՚ի նմա։ 19 Եկն Որդի մարդոյ՝ ուտէ՛ եւ ըմպէ. եւ ասեն. Ահա այր կերօղ եւ արբեցօղ, բարեկամ մաքսաւորա՛ց եւ մեղաւորաց։ Եւ արդարացա՛ւ իմաստութիւն յորդւոց իւրոց[199]։ 20 Յայնժամ սկսաւ նախատել զքաղաքսն՝ յորս եղեն բազում զօրութիւնք նորա, եւ ո՛չ ապաշխարեցին. 21 Վա՞յ քեզ Քո՛րազին, վա՛յ քեզ Բեթսայիդա. զի եթէ ՚ի Տիւրոս եւ ՚ի Սիդովն եղեա՛լ էին զօրութիւնքն՝ որ ՚ի ձեզ եղեն, վաղո՛ւ եւ սարդեւք խորգո՛վ եւ մոխրով ապաշխարեալ էր[200]։ 22 Բայց ասե՛մ ձեզ. Դիւրագո՛յն լիցի երկրին Տիւրոսի եւ Սիդովնի յաւուրն դատաստանի՝ քան ձեզ։ 23 Եւ դու Կա՛փառնաում, մի՛ մինչեւ յերկինս բարձրասցիս, այլ մինչեւ ՚ի դժո՛խս իջցես։ Զի եթէ ՚ի Սոդոմ եղեալ էին զօրութիւնքն՝ որ եղեն ՚ի քեզ, ապաքէն կային եւս մինչեւ ցայսօր[201]։ 24 Բայց ասեմ ձեզ՝ եթէ երկրին Սոդովմացւոց դիւրագո՛յն լիցի յաւուրն դատաստանի՝ քան քեզ[202]։ դկ 25 Յայնմ ժամանակի պատասխանի ետ Յիսուս՝ եւ ասէ. Գոհանամ զքէն Հայր՝ Տէր երկնի՛ եւ երկրի. զի ծածկեցեր զայս յիմաստնոց եւ ՚ի գիտնոց, եւ յայտնեցե՛ր տղայոց։ 26 Այո՛ Հայր. զի ա՛յսպէս հաճոյ եղեւ առաջի քոյ։ 27 Ամենայն ինչ տուա՛ւ ինձ ՚ի Հօրէ իմմէ։ Եւ ոչ ոք ճանաչէ զՈրդի՝ եթէ ոչ Հայր. եւ ո՛չ զՀա՛յր ոք ճանաչէ՝ եթէ ոչ Որդի, եւ ում Որդի՛ն կամիցի յայտնել։ 28 Եկա՛յք առ իս ամենայն վաստակեալք եւ բեռնաւորք, եւ ես հանգուցից զձեզ։ 29 Առէ՛ք զլուծ իմ ՚ի ձեզ, եւ ուսարո՛ւք յինէն՝ զի հե՛զ եմ եւ խոնա՛րհ սրտիւ. եւ գտջիք հանգի՛ստ անձանց ձերոց[203]։ 30 Զի լուծ իմ քա՛ղցր է. եւ բեռն իմ փոքրոգի՛։
դբ 1 Յայնժամ գնաց Յիսուս ընդ արտորա՛յսն նոցա ՚ի շաբաթու. եւ աշակերտքն նորա քաղցեա՛ն, եւ սկսան հասկ կորզե՛լ եւ ուտել։ 2 Փարիսեցիքն իբրեւ տեսին՝ ասեն ցնա. Ահաւանիկ աշակերտքն քո գործեն, զոր ո՛չ է արժան գործել ՚ի շաբաթու[204]։ 3 Եւ նա ասէ ցնոսա. Ո՞չ իցէ ընթերցեալ ձեր՝ զոր արա՛ր Դաւիթ, յորժամ քաղցեաւն, եւ որ ընդ նմայն էին[205]. 4 Զիա՞րդ եմուտ ՚ի տունն Աստուծոյ՝ եւ եկեր զհաց զառաջաւորութեանն. զոր ո՛չ էր օրէն նմա ուտել, եւ ո՛չ՝ որոց ընդ նմայն էին, բայց միայն քահանայից[206]։ 5 Կամ թէ չիցէ՞ ընթերցեալ յօրէնս՝ զի ՚ի շաբաթս քահանայքն՝ ՚ի տաճարին՝ պղծեն զշաբաթն, եւ անմե՛ղք են[207]։ 6 Բայց ասե՛մ ձեզ՝ զի մե՛ծ քան զտաճարն է՛ աստ։ 7 Եւ եթէ գիտէի՛ք զի՛նչ է՝ Զողորմութիւն կամիմ՝ եւ ո՛չ զզոհ. ապա ո՛չ դատապարտէիք դուք զանպարտսն[208]։ 8 Զի տէ՛ր է շաբաթու՝ Որդին մարդոյ։ 9 Եւ գնացեա՛լ անտի Յիսուս, ե՛կն ՚ի ժողովուրդն նոցա[209]։
ԻԱ 10 Եւ ա՛նդ էր ա՛յր մի՝ որոյ ձեռն իւր գօսացեալ էր. հարցին ցնա՝ եւ ասեն, եթէ պա՞րտ իցէ ՚ի շաբաթու բժշկել. զի չարախօսեսցե՛ն զնմանէ։ 11 Եւ նա՝ ասէ ցնոսա. Ո՞վ իցէ ՚ի ձէնջ մարդ՝ որոյ իցէ ոչխար մի, եւ անկանիցի այն ՚ի խորխորա՛տ ՚ի շաբաթու. միթէ ո՞չ ունիցի եւ յարուցանիցէ զնա[210]։ 12 Իսկ արդ՝ ո՞րչափ եւս՝ առաւել է մա՛րդ քան զոչխար. ապա ուրեմն պա՛րտ է ՚ի շաբաթու բարի՛ս գործել[211]։ 13 Յայնժամ ասէ ցայրն. Ձգեա՛ զձեռն քո։ Եւ նա ձգեաց՝ եւ եղեւ ո՛ղջ իբրեւ զմեւսն։ 14 Իսկ փարիսեցիքն ելեալ արտաքս խորհո՛ւրդ արարին զնմանէ՝ թէ ո՞րպէս կորուսցեն զնա[212]։ 15 Եւ Յիսուս իբրեւ գիտաց, մեկնեցա՛ւ անտի։ Եւ գնացին զհետ նորա ժողովուրդք բազումք, եւ բժշկեա՛ց զամենեսեան[213]։ 16 Եւ սաստեաց նոցա՝ զի մի՛ յայտնեսցեն զնմանէ ումեք։ 17 Զի լցցի՛ որ ասացաւն ՚ի ձեռն Եսայայ մարգարէի. 18 Ահա մանո՛ւկ իմ՝ զոր ընտրեցի, եւ սիրելի իմ՝ ընդ որ հաճեցաւ անձն իմ. եդից զՈգի իմ ՚ի վերայ նորա, եւ իրաւունս հեթանոսաց պատմեսցէ։ 19 Ո՛չ հակառակեսցի՝ եւ ո՛չ աղաղակեսցէ, եւ ո՛չ ոք լուիցէ ՚ի հրապարակս զբարբառ նորա։ 20 Զեղէգն ջաղջախեա՛լ ո՛չ փշրեսցէ, եւ զպատրոյկն առկայծեալ ո՛չ շիջուսցէ. մինչեւ հանցէ ՚ի յաղթութիւն զդատաստանն[214]. 21 եւ յանուն նորա հեթանոսք յուսասցին։
ԻԲ դգ 22 Յայնժամ մատուցաւ առ նա դիւահար մի կո՛յր եւ համր, եւ բժշկեաց զնա. որպէս զի համրն եւ կոյրն խօսիցի եւ տեսանիցէ։ 23 Զարմացա՛ն ամենայն ժողովուրդքն՝ եւ ասէին. Մի՛թէ՝ սա՛ իցէ Քրիստոսն որդի Դաւթի[215]։ 24 Բայց փարիսեցիքն իբրեւ լուան՝ ասեն. Ո՛չ իւիք հանէ դա զդեւս՝ եթէ ոչ Բէեղզեբուղա՛ւ իշխանաւն դիւաց։ 25 Իբրեւ գիտա՛ց Յիսուս զխորհուրդս նոցա՝ ասէ ցնոսա. Ամենայն թագաւորութիւն բաժանեալ յանձն իւր՝ աւերի՛. եւ ամենայն քաղաք կամ տուն բաժանեալ յանձն իւր՝ ո՛չ կացցէ։ 26 Եւ եթէ Սատանայ զՍատանայ հանէ, յա՛նձն իւր բաժանեցաւ. արդ՝ զիա՛րդ կացցէ թագաւորութիւնն նորա[216]։ 27 Եւ եթէ ես Բէեղզեբուղաւ հանեմ զդեւս՝ որդիքն ձեր ի՞ւ հանիցեն. վասն այնորիկ նոքա՛ եղիցին ձեր դատաւորք[217]։ 28 Ապա եթէ Հոգւով Աստուծոյ հանեմ ես զդեւս, ուրեմն հասեա՛լ է ՚ի վերայ ձեր արքայութիւն Աստուծոյ։ 29 Կամ զիա՞րդ կարէ ոք մտանել ՚ի տուն հզօրի՝ եւ զգործիսն նորա յափշտակել. եթէ ոչ նա՛խ կապիցէ զհզօրն, եւ ապա՛ զտունն նորա յափշտակիցէ[218]։ 30 Որ ո՛չ ընդ իս է՝ հակառա՛կ իմ է. եւ որ ո՛չ ժողովէ ընդ իս՝ ցրուէ՛։ 31 Վասն այդորիկ ասե՛մ ձեզ. Ամենայն մեղք եւ հայհոյութիւնք թողցի՛ն մարդկան, բայց զՀոգւոյն հայհոյութիւն մի՛ թողցի[219]։ 32 Եւ որ ոք ասիցէ բան զՈրդւոյ մարդոյ՝ թողցի նմա. բայց որ զՀոգւոյն Սրբոյ ասիցէ՝ մի՛ թողցի նմա, մի՛ յայսմ աշխարհի, եւ մի՛ ՚ի հանդերձելումն։ 33 Կամ արարէ՛ք զծառն բարի՝ եւ զպտո՛ւղ նորա բարի, կամ արարէ՛ք զծառն չար՝ եւ զպտո՛ւղ նորա չար. քանզի ՚ի պտղո՛յ անտի ծառն ճանաչի։ 34 Ծնո՛ւնդք իժից, զիա՞րդ կարիցէք բարիս խօսել՝ որ չարքդ էք. քանզի ՚ի յաւելուածո՛յ սրտի խօսի՛ բերան[220]։ 35 Մարդ բարի՝ ՚ի բարի՛ գանձուց սրտի իւրոյ հանէ՛ զբարիս. եւ մարդ չար՝ ՚ի չա՛ր գանձուց սրտի իւրոյ հանէ՛ զչարիս։ 36 Բայց ասե՛մ ձեզ. թէ ընդ ամենայն դատարկ բանի զոր խօսիցին մարդիկ, տացեն համա՛ր յաւուրն դատաստանի։ 37 Զի ՚ի բանից քոց՝ արդարասցիս, եւ ՚ի բանի՛ց քոց՝ պարտաւորեսցիս։
ԻԳ դդ 38 Յայնժամ պատասխանի ետուն նմա ոմանք ՚ի դպրացն եւ ՚ի փարիսեցւոց՝ եւ ասեն. Վա՛րդապետ՝ կամիմք նշա՛ն ինչ տեսանել ՚ի քէն[221]։ 39 Նա պատասխանի ետ՝ եւ ասէ ցնոսա. Ազգ չա՛ր եւ շնացօղ նշա՛ն խնդրէ. եւ նշան՝ մի՛ տացի նմա, բայց նշա՛նն Յովնանու մարգարէի[222]։ 40 Զի որպէս է՛ր Յովնան ՚ի փոր կիտին զերիս տիւս եւ զերի՛ս գիշերս, նո՛յնպէս եղիցի եւ Որդի մարդոյ ՚ի սիրտ երկրի զերիս տիւս եւ զերիս գիշերս[223]։ 41 Ա՛րք Նինուէացիք յարիցեն ՚ի դատաստանի ընդ ազգիս ընդ այսմիկ՝ եւ դատապարտեսցե՛ն զսա, զի զղջացա՛ն ՚ի քարոզութեանն Յունանու։ Եւ արդ ա՛ւասիկ մե՛ծ քան զՅովնան՝ է՛ աստ[224]։ 42 Դշխոյն հարաւոյ յարիցէ ՚ի դատաստանի ընդ ազգիս ընդ այսմիկ՝ եւ դատապարտեսցէ զսա. զի եկն ՚ի ծագաց երկրի լսե՛լ զիմաստութիւնն Սողովմոնի։ Եւ ահա մե՛ծ քան զՍողովմովն՝ է՛ աստ[225]։ 43 Այլ յորժամ այսն պիղծ ելանիցէ ՚ի մարդոյ՝ շրջի ընդ անջրդին տեղիս, խնդրէ հանգիստ՝ եւ ո՛չ գտանէ[226]. 44 յայնժամ ասէ. Դարձա՛յց ՚ի տուն իմ՝ ուստի ելին։ Եւ եկեալ գտանէ պարապո՛րդ մաքրեալ եւ յարդարեալ[227]։ 45 Յայնժամ երթա՛յ եւ առնու ընդ իւր՝ ե՛ւթն այլ այսս չարագո՛յնս քան զինքն, եւ մտեալ բնակէ՛ անդ. եւ լինի յետին մարդոյն այնորիկ չա՛ր քան զառաջինն։ Ա՛յնպէս եղիցի եւ ազգիս այսմիկ չարի[228]։ 46 Մինչդեռ նա ընդ ժողովուրդսն խօսէր, ահա մա՛յր նորա եւ եղբարք նորա կայի՛ն արտաքոյ՝ եւ խնդրէին խօսել ընդ նմա։ 47 Եւ ասէ ոմն ցնա. Ահա մայր քո՝ եւ եղբարք քո՝ կա՛ն արտաքոյ, եւ խնդրեն խօսե՛լ ընդ քեզ։ 48 Նա պատասխանի՛ ետ այնմիկ՝ որ ասացն ցնա, եւ ասէ. Ո՞վ է իմ մայր, կամ ո՞վ են իմ եղբարք[229]։ 49 Եւ ձգեալ զձեռն իւր յաշակերտսն՝ ասէ. Ահաւասիկ մա՛յր իմ եւ եղբարք իմ[230]։ 50 Զի որ առնիցէ զկամս Հօր իմոյ որ յերկինսն է, նա՛ է իմ եղբայր՝ եւ քոյր՝ եւ մայր։
ԻԴ դե 1 Յաւուր յայնմիկ ելեալ Յիսուս ՚ի տանէն՝ նստէ՛ր առ ծովեզերն[231]. 2 եւ ժողովեցան առ նա ժողովուրդք բազումք, մինչեւ մտանել նմա ՚ի նաւն՝ եւ նստե՛լ. եւ ամենայն ժողովուրդն կա՛յր առ ծովեզերբն[232]։ 3 Եւ խօսէր ընդ նոսա բազումս առակօ՛ք, եւ ասէր. 4 Ահա՝ ե՛լ սերմանահան սերմանել. եւ ՚ի սերմանելն իւրում, էր որ անկաւ առ ճանապարհաւ, եւ եկն թռչուն երկնից՝ եւ եկե՛ր զնա։ 5 Եւ այլն անկաւ յապառաժի, ուր ո՛չ գոյր հո՛ղ բազում, եւ վաղվաղակի՛ բուսաւ. առ ՚ի չգոյէ՛ հիւթոյ երկրին՝ 6 ՚ի ծագել արեւուն տապացա՛ւ, եւ զի ո՛չ գոյին արմատք՝ չորացաւ[233]։ 7 Եւ այլն անկաւ ՚ի մէջ փշոց, եւ ելին փուշքն եւ հեղձուցին զնա։ 8 Եւ այլն անկաւ յերկի՛ր բարի, եւ տայր պտո՛ւղ. էր՝ որ հարիւրաւո՛ր, եւ էր՝ որ վաթսնաւո՛ր, եւ էր՝ որ երեսնաւո՛ր։ 9 Որ ունիցի ականջս լսելոյ՝ լուիցէ՛։ 10 Եւ մատուցեալ աշակերտքն ասեն ցնա. Ընդէ՞ր առակօք խօսիս ընդ նոսա։ 11 Նա պատասխանի ետ եւ ասէ՛ ցնոսա. Քանզի ձեզ տուեա՛լ է գիտել զխորհուրդս արքայութեանն երկնից, եւ նոցա չէ՛ տուեալ։ 12 Զի ոյր գուցէ՝ տացի՛ նմա եւ յաւելցի՛. եւ ոյր ոչն գուցէ՝ եւ զոր ունիցին բարձցի ՚ի նմանէ։ 13 Վասն ա՛յնորիկ առակօք խօսիմ ընդ նոսա. զի տեսանեն՝ եւ ո՛չ տեսանեն, եւ լսեն՝ եւ ո՛չ լսեն, եւ ո՛չ առնուն ՚ի միտ[234]։ 14 Եւ կատարի՛ առ նոսա մարգարէութիւնն Եսայայ՝ որ ասէ. Լսելով լուիջիք՝ եւ մի՛ իմասջիք. եւ տեսանելով տեսջիք՝ եւ մի՛ տեսջիք։ 15 Զի թանձրացաւ սիրտ ժողովրդեանս այսորիկ, եւ ակընջօք իւրեանց ծանո՛ւնս լուան. եւ զաչս իւրեանց կափուցին, զի մի՛ երբէք տեսցեն աչօք՝ եւ ակնջօքն լուիցեն՝ եւ սրտիւքն իմասցին, եւ դարձցին՝ եւ բժշկեցի՛ց զնոսա[235]։ 16 Բայց ձեր երանի՛ է աչացդ՝ զի տեսանեն, եւ ակընջաց ձերոց՝ զի լսեն։ 17 Ամէն ասե՛մ ձեզ. զի բազում մարգարէք եւ արդարք ցանկացան տեսանել զոր տեսանէքդ՝ եւ ո՛չ տեսին, եւ լսել զոր լսէքդ՝ եւ ո՛չ լուան։ 18 Եւ արդ՝ լուարո՛ւք դուք զառակ սերմանացանին[236]։ 19 Յամենայնէ՝ որ լսէ զբանն արքայութեան՝ եւ ո՛չ ա՛ռնու ՚ի միտ, գա՛յ չարն՝ եւ յափշտակէ՛ զսերմանեալն ՚ի սիրտ նորա. ա՛յն է՝ որ առ ճանապարհաւն սերմանեցա՛ւ[237]։ 20 Եւ որ յապառաժին սերմանեցաւ՝ ա՛յն է, որ իբրեւ լսէ զբանն, եւ վաղվաղակի խնդութեամբ ընդունի զնա[238]։ 21 Բայց քանզի ո՛չ ունի արմատս յինքեան, այլ առ ժամանա՛կ մի է. ՚ի լինել նեղութեան եւ հալածանաց վասն բանին՝ վաղվաղակի՛ գայթագղին[239]։ 22 Իսկ որ ՚ի մէջ փշոցն սերմանեցաւ, ա՛յն է՝ որ իբրեւ լսէ զբանն, եւ հոգք աշխարհի՛ս եւ պատրանք մեծութեան հեղձուցանեն զբանն, եւ լինի անպտուղ։ 23 Իսկ որ յերկիրն բարի սերմանեցաւ, ա՛յն է՝ որ իբրեւ լսէ զբանն՝ եւ ՚ի միտ առնու, եւ տայ զպտո՛ւղ, է՝ որ հարե՛ւր, եւ է՝ որ վաթսո՛ւն. եւ է՝ որ երեսո՛ւն։ Որ ունիցի ականջս լսելոյ՝ լուիցէ[240]։ դզ 24 Ա՛յլ առակ արկ առ նոսա՝ եւ ասէ. Նմանեցաւ արքայութիւնն երկնից՝ առն որ սերմանիցէ սե՛րմն բարի յագարակի իւրում[241]։ 25 Եւ ՚ի քուն լինել մարդկան, եկն թշնամի նորա. եւ ցանեաց ՚ի վերայ որոմն ՚ի մէջ ցորենոյն՝ եւ գնա՛ց[242]։ 26 Եւ իբրեւ բուսաւ խոտն՝ եւ արար պտուղ, ապա երեւեցա՛ւ եւ որոմն[243]։ 27 Մատուցեալ ծառայք տանուտեառնն ասեն ցնա. Տէ՛ր՝ ո՞չ սե՛րմն բարի սերմանեցեր յագարակին քում, արդ՝ ուստի՞ ունիցի զորոմն։ 28 Եւ նա ասէ ցնոսա. Ա՛յր թշնամի արար զայն։ Ասեն ցնա ծառայքն. Կամի՞ս՝ զի երթիցուք քաղեսցուք զայն ՚ի բաց։ 29 Եւ նա ասէ ցնոսա. Մի՛. գուցէ՛ մինչ քաղիցէք զորոմնն, եւ զցորեա՛նն ընդ նմին ՚ի բաց խլիցէք։ 30 Թո՛յլ տուք երկոցունց աճել ՚ի միասին մինչեւ ՚ի հունձս, եւ ՚ի ժամանակի հնձոց ասացի՛ց ցհնձօղսն. Քաղեցէ՛ք նախ զորոմնդ, եւ կապեցէ՛ք զայդ խրձունս առ ՚ի յայրել. եւ զցորեանն ժողովեցէ՛ք ՚ի շտեմարանս իմ[244]։ 31 Ա՛յլ առակ արկ առ նոսա՝ եւ ասէ. Նմա՛ն է արքայութիւն երկնից հատոյ մանանխոյ. զոր առեալ մարդոյ՝ սերմանեա՛ց յագարակի իւրում. 32 որ փո՛քր է քան զամենայն սերմանիս. եւ յորժամ աճիցէ, մե՛ծ է քան զամենայն բանջարս. եւ լինի ծառ՝ մինչեւ գալ թռչնոց երկնից եւ հանգչե՛լ յոստս նորա[245]։ 33 Այլ առակ խօսեցաւ ընդ նոսա՝ եւ ասէ. Նմա՛ն է արքայութիւն երկնից խմորոյ. զոր առեալ կնոջ թաքո՛յց ՚ի գրիւս երիս ալեր՝ մինչեւ ամենայն խմորեցաւ[246]։ 34 Զայս ամենայն խօսեցաւ Յիսուս առակօ՛ք ընդ ժողովուրդսն. եւ առանց առակի՛ ո՛չինչ խօսէր ընդ նոսա[247]. 35 զի լցցի ասացեալն ՚ի մարգարէէ. Բացից առակօք զբերան իմ, բղխեցի՛ց զծածկեալսն իսկզբանէ աշխարհի[248]։ դէ 36 Յայնժամ թողեալ Յիսուսի զժողովուրդսն՝ ե՛կն ՚ի տուն. մատեան առ նա աշակերտքն՝ եւ ասեն. Մեկնեա՛ մեզ զառակ որոմանցն ագարակի[249]։ 37 Նա պատասխանի ետ՝ եւ ասէ ցնոսա. Որ սերմանէ սերմն բարի՝ է Որդի՛ մարդոյ[250]. 38 եւ ագարակն աշխա՛րհս է. սերմն բարի՝ նոքա են, որ որդիքն արքայութեան են. իսկ որոմնն որդիք չարին են[251]. 39 եւ թշնամին որ վարեաց զայն՝ Սատանայ է՛. եւ հունձքն կատարա՛ծ աշխարհիս է, եւ հնձօղքն՝ հրեշտա՛կք են։ 40 Որպէս ժողովի որոմնն՝ եւ ՚ի հուր այրի, ա՛յնպէս եղիցի ՚ի կատարածի աշխարհիս։ 41 Առաքեսցէ Որդի մարդոյ զհրեշտակս իւր, եւ ժողովեսցեն յարքայութենէ նորա զամենայն գայթագղութիւնս՝ եւ զայնոսիկ ոյք գործե՛ն զանօրէնութիւն[252]։ 42 Եւ արկցեն զնոսա ՚ի հնո՛ց հրոյ. ա՛նդ եղիցի լալ՝ եւ կրճել ատամանց։ 43 Յայնժամ արդարքն ծագեսցին իբրեւ զարեգակն յարքայութեան երկնից. որ ունիցի ականջս լսելոյ՝ լուիցէ՛[253]։ 44 Դարձեալ՝ նմա՛ն է արքայութիւն երկնից գանձի՛ ծածկելոյ յագարակի, զոր գտեալ մարդոյ՝ թաքո՛յց. եւ ՚ի խնդութենէ անտի՛ երթայ վաճառէ զամենայն ինչ զոր ունի, եւ գնէ՛ զագարակն զայն[254]։ 45 Դարձեալ՝ նմա՛ն է արքայութիւն երկնից ա՛ռն վաճառականի, որ խնդրիցէ մարգարի՛տս գեղեցիկս։ 46 Եւ գտեալ մի պատուական մարգարիտ՝ երթեալ վաճառեա՛ց զամենայն ինչ զոր ունէր՝ եւ գնեա՛ց զայն մարգարիտ[255]։ 47 Դարձեալ՝ նմա՛ն է արքայութիւն երկնից ուռկանի՛ արկելոյ ՚ի ծով՝ եւ յամենայն ազգաց ժողովելոյ[256]. 48 զոր՝ իբրեւ լցաւ, հանեալ ՚ի ցամաք՝ եւ նստեա՛լ ժողովեցին զբարի բարին յամանս, եւ զխոտանն ՚ի բա՛ց ընկեցին[257]։ 49 Ա՛յնպէս եղիցի ՚ի կատարածի աշխարհիս. ելցեն հրեշտակք՝ եւ մեկնեսցե՛ն զչարս ՚ի միջոյ արդարոց, 50 եւ արկցեն զնոսա ՚ի հնո՛ց հրոյն. ա՛նդ եղիցի լա՛լ եւ կրճել ատամանց։ 51 Ասէ ցնոսա Յիսուս. Իմացարո՞ւք զայս ամենայն։ Ասե՛ն ցնա. Այո՛ Տէր։ 52 Եւ նա ասէ ցնոսա. Վասն այսորիկ ամենայն դպիր աշակերտեալ արքայութեան երկնից, նմա՛ն է առն տանուտեառն՝ որ հանէ ՚ի գանձէ իւրմէ զնո՛ր եւ զհին։ եկ 53 Եւ եղեւ իբրեւ կատարեաց Յիսուս զառակս զայսոսիկ՝ փոխեցա՛ւ անտի։ 54 Եւ եկեալ ՚ի գաւառ իւր՝ ուսուցանէ՛ր զնոսա ՚ի ժողովրդեանն նոցա. մինչեւ զարմանա՛լ նոցա՝ եւ ասել. Սմա՝ ուստի՞ իցէ այս իմաստութիւն եւ զօրութիւնք[258]։ 55 Ո՞չ սա՛ է հիւսանն որդի. ո՞չ մայր սորա կոչի Մարիա՛մ, եւ եղբարք սորա Յա՛կովբոս՝ եւ Յովսէ՛ս՝ եւ Սի՛մովն՝ եւ Յուդա[259]. 56 եւ քորք սորա ո՛չ ամենեքեան առ մե՛զ են. եւ արդ՝ ուստի՞ է սմա այս ամենայն[260]։ 57 Եւ գայթագղէին ՚ի նա։ Եւ Յիսուս ասէ ցնոսա. Չի՛ք մարգարէ անարգ՝ եթէ ոչ յիւրում գաւառի՝ եւ յիւրում տան։ 58 Եւ ո՛չ արար անդ զօրութիւնս բազումս վասն անհաւատութեան նոցա[261]։
ԻԵ եբ 1 Յայնմ ժամանակի լուա՛ւ Հերովդէս չորրորդապետ զլուր Յիսուսի. 2 եւ ասէ ցծառայս իւր. Նա՜ է Յովհաննէս մկրտիչ, նա՜ յարեաւ ՚ի մեռելոց, եւ վասն այնորիկ զօրութիւնք լինին նովաւ[262]։ 3 Քանզի Հերովդէս կալա՛ւ զՅովհա՛ննէս՝ կապեա՛ց զնա՝ եւ եդ ՚ի բանտի՝ վասն Հերովդիա՛յ կնոջ Փիլիպպոսի եղբօր նորա[263]։ 4 Զի ասէր ցնա Յովհաննէս. Չէ՛ արժան քեզ ունել զդա։ 5 Եւ կամէր զնա սպանանե՛լ, բայց երկնչէ՛ր ՚ի ժողովրդենէ անտի. քանզի իբրեւ զմարգարէ՛ ունէին զնա[264]։ 6 Եւ իբրեւ եղեն ծնունդք Հերովդի, կաքաւեա՛ց դուստրն Հերովդիա՛յ ՚ի մէջ բազմականին. եւ հաճո՛յ թուեցաւ Հերովդի[265]։. 7 ուստի եւ երդմամբ խոստացաւ տա՛լ նմա զինչ եւ խնդրեսցէ։ 8 Եւ նա յառաջագոյն խրատեա՛լ ՚ի մօրէ իւրմէ. Տո՛ւր ինձ ասէ այսր՝ ՚ի վերայ սկտեղ զգլուխն Յովհաննու մկրտչի։ 9 Եւ տրտմեցա՛ւ թագաւորն. բայց վասն երդմանցն, եւ բարձակցացն՝ հրամայեաց տա՛լ նմա[266]։ 10 Եւ առաքեաց գլխատեա՛ց զՅովհաննէս ՚ի բանտի։ 11 Եւ բերա՛ւ գլուխն նորա սկտեղբ՝ եւ տուա՛ւ աղջկանն, եւ տարաւ առ մայր իւր[267]։ 12 Եւ մատուցեալ աշակերտքն նորա՝ բարձին զմարմինն եւ թաղեցին. եւ եկեալ պատմեցին Յիսուսի։ եգ 13 Եւ իբրեւ լուաւ Յիսուս, գնա՛ց անտի նաւու յանապատ տեղի առանձինն։ Իբրեւ լուան ժողովուրդքն՝ գնացին զհետ նորա հետի ՚ի քաղաքաց անտի։ 14 Եւ իբրեւ ել, ետես ժողովուրդ բազում, գթացա՛ւ ՚ի նոսա, եւ բժշկեա՛ց զհիւանդս նոցա[268]։
ԻԶ 15 Իբրեւ ընդ երեկս եղեւ, մատեան առ նա աշակերտքն՝ եւ ասեն. Տեղիս անապա՛տ է, եւ օրս՝ տարաժամեա՛լ, արձակեա՛ զժողովուրդսդ՝ զի երթիցեն շո՛ւրջ ՚ի շէնսն, գնեսցեն իւրեանց կերակո՛ւրս։ 16 Եւ ասէ Յիսուս. Ո՛չինչ պիտոյ է դոցա երթալ, դո՛ւք տո՛ւք դոցա ուտել[269]։ 17 Եւ նոքա ասեն ցնա. Ո՛չինչ ունիմք աստ, բայց հի՛նգ նկանակ եւ երկուս ձկունս։ 18 Եւ ասէ ցնոսա. Բերէ՛ք այսր զայն։ 19 Եւ հրամայեաց բազմեցուցանե՛լ զժողովուրդն ՚ի վերայ խոտոյ. եւ առեալ զհինգ նկանակն եւ զերկուս ձկունս՝ հայեցա՛ւ յերկինս, օրհնեա՛ց. եւ եբե՛կ՝ եւ ետ ցաշակերտսն զնկանակսն, եւ աշակերտքն ժողովրդոցն[270]։ 20 Կերան ամենեքեան՝ եւ յագեցա՛ն, եւ բարձին զնշխարս կոտորոցն երկոտասան սակառի՛ լի[271]։ 21 Եւ որք կերանն՝ էին արք իբրեւ հինգ հազար. թո՛ղ զկանայս եւ զմանկտի[272]։ եդ 22 Եւ ստիպեաց վաղվաղակի զաշակերտսն մտանե՛լ ՚ի նաւ, եւ յառաջե՛լ յայնկոյս, մինչ ինքն զժողովուրդսն արձակիցէ[273]։ 23 Եւ իբրեւ արձակեաց զժողովուրդսն՝ ե՛լ ՚ի լեառն առանձինն կալ յաղօթս։ Եւ իբրեւ ընդ երեկս եղեւ, ա՛նդ էր միայն։
ԻԷ 24 Եւ նաւն մեկնեալ էր ՚ի ցամաքէն բազում ասպարիսօք՝ ծփեալ յալեացն. քանզի ընդդէ՛մ էր հողմնն[274]։ 25 Եւ ՚ի չորրորդում պահու գիշերոյն եկն առ նոսա Յիսուս գնալով ՚ի վերայ ծովուն[275]։ 26 Իբրեւ տեսին զնա աշակերտքն զի գնայր ՚ի վերայ ծովուն՝ խռովեցա՛ն, եւ ասեն թէ առաչօ՛ք ինչ իցէ. եւ առ ահին՝ աղաղակեցին։ 27 Եւ վաղվաղակի խօսեցա՛ւ ընդ նոսա Յիսուս՝ եւ ասէ. Քաջալերեցարո՛ւք, ե՛ս եմ մի՛ երկնչիք։ 28 Պատասխանի ետ նմա Պե՛տրոս եւ ասէ. Տէր՝ եթէ դո՛ւ ես, հրամայեա՛ ինձ գալ առ քեզ ՚ի վերայ ջրոյս[276]։ 29 Եւ նա ասէ. Ե՛կ։ Եւ իջեալ ՚ի նաւէն Պե՛տրոս՝ գնա՛ց ՚ի վերայ ջուրցն, եւ ե՛կն առ Յիսուս[277]։ 30 Եւ տեսեալ զհողմն սաստիկ՝ երկեա՛ւ. եւ իբրեւ սկսաւ ընկղմել՝ աղաղակեա՛ց՝ եւ ասէ. Տէր՝ փրկեա՛ զիս։ 31 Եւ վաղվաղակի Յիսուս ձգեաց զձեռն իւր կալա՛ւ զնա եւ ասէ. Թե՛րահաւատ՝ ընդէ՞ր երկմտեցեր։ 32 Եւ իբրեւ ելին ՚ի նաւն՝ հանդարտեա՛ց հողմն[278]։ 33 Եւ որ ՚ի նաւին էին՝ մատեա՛ն երկի՛րպագին նմա՝ եւ ասեն. Արդարեւ Որդի՛ Աստուծոյ ես դու։ 34 Եւ անցեալ եկին ՚ի ցամաք ՚ի Գեննեսարեթ[279]։ 35 Եւ իբրեւ ծանեան զնա արք տեղւոյն այնորիկ, առաքեցին ընդ ամենայն գաւառն՝ եւ ածի՛ն առ նա զամենայն հիւանդս։ 36 Եւ աղաչէին զնա, զի գոնէ՝ միայն ՚ի քղա՛նցս հանդերձի նորա մերձեսցին. եւ որ միանգամ մերձեցանն՝ փրկեցա՛ն[280]։
ԻԸ 1 Յայնժամ մատեան առ Յիսուս՝ որ յԵրուսաղեմէ փարիսեցիքն եւ դպիրք՝ եւ ասեն. 2 Ընդէ՞ր աշակերտքն քո անցանեն զաւանդութեամբ ծերոցն. զի ո՛չ լուանան զձեռս յորժամ հա՛ց ուտեն։ 3 Նա պատասխանի՛ ետ՝ եւ ասէ ցնոսա. Իսկ դուք՝ ընդէ՞ր անցանէք զպատուիրանաւն Աստուծոյ՝ վասն ձերոյ աւանդութեանն։ 4 Զի Աստուած ասաց. Պատուեա՛ զհայր քո եւ զմայր. 5 եւ. Որ բամբասէ զհայր կամ զմայր՝ մահո՛ւ վախճանեսցի։ 6 Եւ դուք ասէք. Որ ասիցէ ցհայր իւր կամ ցմայր իւր, թէ պատարա՛գ է՝ զոր յինէն օգտիցիս, եւ ո՛չ պատուիցէ զհայր իւր եւ զմայր իւր. եւ խոտէ՛ք զբանն Աստուծոյ վասն ձերոյ աւանդութեանն[281]։ 7 Կե՛ղծաւորք՝ բարւո՛ք մարգարէացաւ ՚ի վերայ ձեր Եսայի՝ եւ ասէ. 8 Ժողովուրդս այս շրթա՛մբք պատուէ զիս, եւ սիրտք իւրեանց հեռացեալ մեկուսի՛ է յինէն[282]. 9 զո՛ւր պաշտեն զիս. ուսուցանեն վարդապետութիւնս՝ զմարդկա՛ն պատուիրեալս։ 10 Եւ կոչեցեալ առ ինքն զժողովուրդսն՝ ասէ ցնոսա. Լուարո՛ւք եւ ՚ի մի՛տ առէք. 11 ո՛չ որ ինչ մտանէ ընդ բերան՝ պղծէ զմարդ, այլ որ ինչ ելանէ ՚ի բերանոյ՝ ա՛յն պղծէ զմարդ։ 12 Յայնժամ մատուցեալ աշակերտացն նորա՝ ասեն ցնա. Գիտե՞ս՝ զի փարիսեցիքն իբրեւ լուան զբանն՝ գայթագղեցի՛ն[283]։ 13 Նա պատասխանի ետ նոցա՝ եւ ասէ. Ամենայն տունկ՝ զոր ո՛չ տնկեաց Հայր իմ երկնաւոր, խլեսցի՛։ 14 Թոյլ տուք զնոսա. կո՛յրք են՝ կուրաց առաջնո՛րդք. կոյր կուրի յորժամ առաջնորդէ՝ սխալէ՛, եւ երկոքի՛ն ՚ի խորխորատ անկանին։ 15 Պատասխանի ետ նմա Պե՛տրոս եւ ասէ. Մեկնեա՛ մեզ զառակս զայս։ 16 Ասէ՛ Յիսուս. Տակաւին՝ եւ դո՛ւք անմիտք էք, 17 եւ ո՛չ իմանայք. եթէ ամենայն որ մտանէ ՚ի բերան, յորովայն երթայ՝ եւ արտա՛քս ելանէ[284]։ 18 Իսկ որ ելանէ ՚ի բերանոյ՝ ՚ի սրտէ՛ անտի գայ. եւ ա՛յն պղծէ զմարդ[285]։ 19 Զի ՚ի սրտէ՛ ելանեն խորհուրդք չարք, սպանութիւնք, շնութիւնք, պոռնկութիւնք, գողութիւնք, սուտ վկայութիւնք, հայհոյութիւնք[286]։ 20 Ա՛յս ամենայն է՝ որ պղծէ զմարդ, այլ անլուայ ձեռօք ուտել՝ ո՛չ պղծէ զմարդ։ եզ 21 Եւ ելեալ անտի Յիսուսի գնա՛ց ՚ի կողմանս Տիւրոսի եւ Սիդովնի։
ԻԹ 22 Եւ ահա՝ կի՛ն մի Քանանացի ՚ի սահմանաց անտի նոցա՝ ելեալ, աղաղակէ՛ր եւ ասէր. Ողորմեա՛ց ինձ Տէր որդի Դաւթի, դուստր իմ՝ չարաչա՛ր այսահարի։ 23 Եւ նա ո՛չ ետ նմա պատասխանի։ Եւ մատուցեալ աշակերտքն նորա՝ աղաչէին զնա եւ ասէին. Արձակեա՛ զնա՝ զի աղաղակէ՛ զհետ մեր։ 24 Նա պատասխանի՛ ետ եւ ասէ. Ո՛չ ուրեք առաքեցայ՝ եթէ ոչ առ ոչխարս կորուսեալս տանն Իսրայէլի[287]։ 25 Եւ նա մատուցեալ, երկի՛ր պագանէր նմա եւ ասէր. Տէր՝ օգնեա՛ ինձ։ 26 Պատասխանի ետ նմա եւ ասէ. Ո՛չ է բարւոք առնուլ զհա՛ց մանկանց՝ եւ արկանել շանց[288]։ 27 Եւ նա ասէ. Այո՛ Տէր, քանզի եւ շո՛ւնք կերակրին ՚ի փշրանա՛ց անկելոց ՚ի սեղանոյ տեառն իւրեանց։ 28 Յայնժամ պատասխանի ետ նմա Յիսուս, եւ ասէ. Ո՛վ կին դու՝ մե՛ծ են հաւատք քո, եղիցի՛ քեզ՝ որպէս եւ կամիս։ Եւ բժշկեցա՛ւ դուստր նորա ՚ի նմին ժամու։
Լ եէ 29 Եւ գնացեալ անտի Յիսուսի, եկն ՚ի ծովեզերն Գալիլեացւոց. եւ ելեալ ՚ի լեառն նստէ՛ր անդ։ 30 Մատեան առ նա ժողովուրդք բազումք, որ ունէին ընդ իւրեանս՝ կա՛ղս, կո՛յրս, համե՛րս, միակողմանի՛ս, եւ ա՛յլս բազումս. եւ ընկեցին զնոսա առ ոտս նորա՝ եւ բժշկեաց զնոսա։ 31 Մինչեւ զարմանա՛լ ժողովրդոցն՝ որ տեսանէին, զի համերքն խօսէին, կաղք գնային, միակողմանիք բժշկէին, կոյրք տեսանէին, եւ փառաւո՛ր առնէին զԱստուած Իսրայէլի։
ԼԱ 32 Եւ կոչեցեալ առ ինքն Յիսուսի զաշակերտսն՝ ասէ. Գթա՛մ ՚ի ժողովուրդդ, զի արդ՝ երե՛ք աւուրք են՝ զի կան առ իս, եւ ո՛չ ունին զինչ ուտիցեն. եւ արձակել զդոսա նօթիս՝ չկամի՛մ, գուցէ՛ նքթիցեն զճանապարհայն[289]։ 33 Ասեն ցնա աշակերտքն. Իսկ արդ՝ մեզ յանապատի աստ՝ ուստի՞ իցէ այնչափ հաց՝ մինչ յագեցուցանել զա՛յսչափ ժողովուրդ[290]։ 34 Եւ ասէ ցնոսա Յիսուս. Քանի՞ նկանակ ունիք։ Եւ նոքա ասեն. Եւթն, եւ սակա՛ւ ձկունս։ 35 Եւ հրամայեաց ժողովրդեանն բազմե՛լ ՚ի վերայ գետնոյ։ 36 Եւ առեալ զեւթն նկանակն եւ զձկունսն՝ գոհացա՛ւ եւ եբեկ, եւ ետ ցաշակերտսն, եւ նոքա ժողովրդեա՛նն[291]։ 37 Կերան ամենեքեան եւ յագեցա՛ն. եւ բարձին զնշխարս կոտորոցն՝ եւթն զամբիղ լի[292]։ 38 Եւ որք կերանն՝ էին իբրեւ արք չո՛րք հազարք. թո՛ղ զկանայս եւ զմանկտի։ 39 Իբրեւ արձակեաց զժողովուրդսն՝ ել ՚ի նաւ՝ եւ եկն ՚ի սահմանս Մագդաղեայ[293]։
1 Եւ մատուցեալ փարիսեցիքն եւ սադուկեցիք փորձելով խնդրէին ՚ի նմանէ՝ նշա՛ն յերկնից ցուցանել նոցա։ 2 Նա պատասխանի ետ՝ եւ ասէ ցնոսա[294]. 4 Ազգ չար եւ շնացօղ՝ նշա՛ն խնդրէ, եւ նշան մի՛ տացի նմա, բայց նշանն Յովնանու մարգարէի։ Եւ եթող զնոսա եւ գնաց։
ԼԲ 5 Գնացի՛ն եւ աշակերտքն յայնկոյս, եւ մոռացա՛ն առնուլ հաց։ 6 Ասէ ցնոսա Յիսուս. Տեսէ՛ք եւ զգո՛յշ լերուք ՚ի խմորոյ սադուկեցւոցն եւ փարիսեցւոց։ 7 Նոքա խորհէին ընդ միմեանս եւ ասէին՝ թէ հաց ո՛չ բարձաք։ 8 Գիտա՛ց Յիսուս՝ եւ ասէ. Զի՞ խորհիք ՚ի միտս ձեր թե՛րահաւատք՝ եթէ հաց ոչ ունիք[295]։ 9 Տակաւին չիմանայք՝ եւ ո՛չ յիշէք զհինգ նկանակն ՚ի հինգ հազարսն, եւ քանի՛ սակառի բարձէք[296]. 10 եւ ոչ զեւթն նկանակն ՚ի չորս հազարսն, եւ քանի՛ զամբիղս բարձէ՛ք[297]։ 11 Արդ՝ զիա՞րդ ոչ իմանայք՝ եթէ ո՛չ վասն հացի ասացի ձեզ՝ զգոյշ լինել ՚ի խմորոյ փարիսեցւոցն եւ սադուկեցւոց[298]։ 12 Յայնժամ ՚ի մի՛տ առին, եթէ ո՛չ ասաց զգուշանալ ՚ի խմորոյ, այլ յաղանդո՛յ փարիսեցւոցն եւ սադուկեցւոց[299]։
ԼԳ զկ 13 Եւ ելեալ Յիսուս ՚ի կողմանս Փիլիպպեայ Կեսարեայն, հարցանէ՛ր ցաշակերտսն՝ եւ ասէր. Զո՞ ոք ասեն զինէն մարդիկն՝ թէ իցէ Որդի մարդոյ։ 14 Եւ նոքա ասեն. Ոմն՝ զՅովհա՛ննէս մկրտիչ, եւ այլք՝ զԵղիա՛, եւ կէսք՝ զԵրեմիա, կամ զմի ոք ՚ի մարգարէիցն։ 15 Ասէ ցնոսա Յիսուս. Իսկ դուք զո՞ ոք ասէք զինէն թէ իցեմ[300]։ 16 Պատասխանի ետ նմա Սի՛մովն Պե՛տրոս եւ ասէ. Դո՛ւ ես Քրիստոսն Որդի Աստուծոյ կենդանւոյ[301]։ 17 Պատասխանի ետ Յիսուս՝ եւ ասէ ցնա. Երանի՛ քեզ Սի՛մովն որդի Յովնանու, զի մարմին եւ արիւն ո՛չ յայտնեաց քեզ՝ այլ Հա՛յր իմ որ յերկինս է[302]։ 18 Եւ ես՝ քեզ ասեմ. զի դո՛ւ ես վէմ, եւ ՚ի վերայ այդր վիմի շինեցից զեկեղեցի իմ, եւ դրունք դժոխոց զնա մի՛ յաղթահարեսցեն։ 19 Եւ տա՛ց քեզ զփականս արքայութեան երկնից. եւ զոր միանգամ կապեսցես յերկրի, եղիցի կապեա՛լ յերկինս. եւ զոր արձակեսցե՛ս յերկրի, եղիցի արձակեա՛լ յերկինս[303]։ 20 Յայնժամ սաստեա՛ց աշակերտացն, զի մի՛ ումեք ասասցեն՝ թէ նա՛ է Քրիստոսն[304]։ 21 Յա՛յնմ հետէ սկսաւ Յիսուս ցուցանել աշակերտացն, թէ պա՛րտ է նմա երթալ յԵրուսաղէմ, եւ բազո՛ւմ չարչարանս չարչարել եւ անարգե՛լ ՚ի քահանայապետից եւ ՚ի դպրաց եւ ՚ի ծերոց ժողովրդեանն, եւ սպանանե՛լ, եւ յերի՛ր աւուր յառնել[305]։ 22 Եւ առեալ զնա մեկուսի՝ Պետրոսի, սկսաւ կագե՛լ ընդ նմա՝ եւ ասել. Քա՛ւ լիցի քեզ Տէր, մի՛ եղիցի քեզ այդ։ 23 Եւ նա դարձեալ ՚ի Պե՛տրոս՝ ասէ. Ե՛րթ յե՛տս իմ Սատանայ, գայթագղութիւն իմ ես. զի ո՛չ խորհիս դու զԱստուծոյսն, այլ զմարդկա՛ն[306]։ 24 Յայնժամ Յիսուս ասէ՛ ցաշակերտսն իւր. Եթէ ոք կամիցի զկնի իմ գալ՝ ուրասցի՛ զանձն, եւ առցէ՛ զխաչ իւր՝ եւ եկեսցէ զկնի իմ[307]։ 25 Զի որ կամիցի՛ զանձն իւր կեցուցանել՝ կորուսցէ՛ զնա. եւ որ կորուսցէ զանձն իւր վասն իմ՝ գտցէ՛ զնա։ 26 Զի՞նչ օգտիցի մարդ՝ եթէ զաշխարհս ամենայն շահեսցի, եւ զանձն իւր տուժեսցի. կամ զի՞նչ տացէ մարդ փրկանս ընդ անձին իւրում[308]։ 27 Զի գալո՛ց է Որդի մարդոյ փառօք Հօր իւրոյ՝ հանդերձ հրեշտակօ՛ք իւրովք, եւ յայնժամ հատուսցէ՛ իւրաքանչիւր ըստ գո՛րծս իւր[309]։ 28 Ամէն ասե՛մ ձեզ. զի իցեն ոմանք ՚ի սոցանէ՝ որ աստ կան. որք ո՛չ ճաշակեսցեն զմահ՝ մինչեւ տեսանիցեն զՈրդի մարդոյ եկեալ արքայութեամբ իւրով[310]։
ԼԴ 1 Եւ յետ վե՛ց աւուր՝ առնու ընդ իւր Յիսուս զՊե՛տրոս եւ զՅա՛կովբոս եւ զՅովհա՛ննէս զեղբայր նորա, եւ հանէ զնոսա ՚ի լեառն մի բարձր առանձինն[311]. 2 եւ այլակերպեցաւ առաջի նոցա. եւ լուսաւորեցան երեսք նորա իբրեւ զարեգակն, եւ հանդերձք նորա եղեն սպիտա՛կ իբրեւ զլոյս[312]։ 3 Եւ ահա՝ երեւեցա՛ն նոցա Մովսէ՛ս եւ Եղիա՝ որ խօսէին ընդ նմա։ 4 Պատասխանի՛ ետ Պե՛տրոս եւ ասէ ցՅիսուս. Տէր՝ բարւո՛ք է մեզ աստ լինել. թէ կամիս՝ արասցուք երիս տաղաւարս. մի՝ քե՛զ, եւ մի՝ Մովսիսի՛, եւ մի՝ Եղիայի[313]։ 5 Եւ մինչդեռ նա խօսէր, ահա ա՛մպ լուսաւոր՝ հովանի՛ եղեւ ՚ի վերայ նոցա։ Ձա՛յն եղեւ յամպոյն՝ եւ ասէ. Դա՛ է Որդի իմ սիրելի ընդ որ հաճեցայ, դմա՛ լուարուք[314]։ 6 Իբրեւ լուան աշակերտքն, անկա՛ն ՚ի վերայ երեսաց իւրեանց՝ եւ երկեա՛ն յոյժ[315]։ 7 Եւ մատուցեալ Յիսուս բո՛ւռն եհար զնոցանէ՝ եւ ասէ. Յո՛տն կացէք՝ եւ մի՛ երկնչիք։ 8 Ամբարձին զաչս իւրեանց, եւ ո՛չ զոք տեսին՝ բայց միայն զՅիսուս։ 9 Եւ մինչդեռ իջանէին ՚ի լեռնէ անտի, պատուիրեաց նոցա Յիսուս՝ եւ ասէ. Մի՛ ումեք ասիցէք զտեսիլդ զայդ, մինչեւ Որդի մարդոյ ՚ի մեռելոց յարիցէ[316]։ 10 Հարցին ցնա աշակերտքն եւ ասեն. Զիա՞րդ դպիրքն ասեն, եթէ Եղիայի՛ նախ պա՛րտ է գալ։ 11 Պատասխանի ետ Յիսուս՝ եւ ասէ ցնոսա. Եղիա՝ գա՛յ, եւ հաստատեսցէ՛ զամենայն։ 12 Այլ ասե՛մ ձեզ՝ զի եւ Եղիա եկեալ իսկ է. եւ ո՛չ ծանեան զնա, այլ արարին ընդ նա՝ զոր ինչ կամեցան. նոյնպէս եւ Որդի՛ մարդոյ չարչարելո՛ց է ՚ի նոցանէ[317]։ 13 Յայնժամ ՚ի միտ առին աշակերտքն, թէ վասն Յովհաննո՛ւ մկրտչի՝ ասաց ցնոսա։
ԼԵ զբ 14 Եւ իբրեւ եկին ՚ի ժողովուրդն, մատեա՛ւ այր մի՝ ՚ի ծո՛ւնր իջանէր եւ ասէր. Տէր՝ ողորմեա՛ց որդւոյ իմում, զի լուսնոտի՛ եւ չարաչա՛ր հիւանդանայ. բազում անգամ անկանի ՚ի հուր, եւ երբէք ՚ի ջո՛ւր[318]։ 15 Եւ մատուցի զնա աշակերտացն քոց, եւ ո՛չ կարացին բժշկել։ 16 Պատասխանի՛ ետ Յիսուս՝ եւ ասէ. Ո՞վ ազգ՝ անհաւա՛տ եւ թեւր, մինչեւ ցե՞րբ իցեմ ընդ ձեզ. մինչեւ յե՞րբ անսայցեմ ձեզ. ա՛ծ զնա առ իս[319]։ 17 Եւ սաստեա՛ց ՚ի նա Յիսուս՝ եւ ե՛լ ՚ի նմանէ դեւն, եւ բժշկեցա՛ւ մանուկն ՚ի ժամէն յայնմանէ։ 18 Յայնժամ մատեան աշակերտքն առանձինն՝ եւ ասե՛ն ցՅիսուս. Մեք՝ ընդէ՞ր ոչ կարացաք հանել զնա։ 19 Եւ նա՝ ասէ ցնոսա. Վասն թերահաւատութեան ձերոյ. ամէն ասե՛մ ձեզ. Եթէ ունիցիք հաւատս քան զհա՛տ մանանխոյ, ասասջիք լերինս այսմիկ. Փոխեա՛ց աստի անդր, եւ փոխեսցի՛. եւ ո՛չինչ անհնարին լիցի ձեզ[320]։ 20 Բայց ա՛յս ազգ ո՛չ իւիք ելանէ, եթէ ոչ՝ աղօթի՛ւք եւ պահովք[321]։
ԼԶ զգ 21 Եւ մինչ դեռ շրջէին նոքա ՚ի Գալիլեա, ասէ ցնոսա Յիսուս. Մատնելո՛ց է Որդի մարդոյ ՚ի ձեռս մարդկան, 22 եւ սպանցեն զնա, եւ յերիր աւուր յարիցէ՛։ Եւ տրտմեցա՛ն յոյժ։ 23 Իբրեւ եկին նոքա ՚ի Կափառնաում, մատե՛ան՝ որք զերկդրամեանն պահանջէին՝ առ Պե՛տրոս, եւ ասեն. Վարդապետն ձեր ո՞չ տայ զերկդրամեանն։ Եւ նա ասէ. Այո՛[322]։ 24 Եւ իբրեւ եմուտ ՚ի տուն՝ յառաջեա՛ց քան զնա Յիսուս եւ ասէ. Զիա՞րդ թուի քեզ Սի՛մովն. թագաւորք ազգաց՝ յումմէ՞ առնուն զհարկս կամ զհասն, յորդւոց իւրեանց՝ թէ յօտարաց[323]։ 25 Եւ իբրեւ ասա՛ց թէ յօտարաց, ասէ ցնա Յիսուս. Ապա ուրեմն ազա՛տ են որդիքն։ 26 Բայց զի մի՛ գայթագղեցուսցուք զնոսա, ե՛րթ ՚ի ծով՝ եւ ընկեա՛ կա՛րթ, եւ զառաջին ձուկնն որ ելանէ՝ ա՛ռ, եւ բա՛ց զբերան նորա, եւ գտանիցես սատեր. եւ զա՛յն առեալ՝ տացե՛ս նոցա ընդ ի՛մ եւ ընդ քո[324]։
ԼԷ 1 Յայնմ աւուր մատեա՛ն աշակերտքն առ Յիսուս՝ եւ ասեն. Ո՞վ իցէ ՚ի մէնջ մեծ յարքայութեան երկնից[325]։ 2 Եւ կոչեաց առ ինքն Յիսուս մանո՛ւկ մի, կացո՛յց զնա ՚ի մէջ նոցա[326], 3 եւ ասէ. Ամէն ասե՛մ ձեզ, եթէ ոչ դարձջիք, եւ լինիջիք իբրեւ զմանկտի, ո՛չ մտանիցէք յարքայութիւն երկնից[327]։ 4 Արդ՝ որ խոնարհեցուցանէ զանձն իբրեւ զմանուկս զայս, նա՛ է մեծ յարքայութեան երկնից[328]։ 5 Եւ որ ոք ընկալցի մանուկ մի՝ այսպիսի յանուն իմ, զի՛ս ընդունի։ 6 Եւ որ ոք գայթագղեցուսցէ՛ զմի ՚ի փոքրկանցս յայսցանէ յի՛ս հաւատացելոց, լա՛ւ է նմա՝ եթէ կախիցի երկա՛ն իշոյ ընդ պարանոց նորա՝ եւ ընկղմիցի՛ ՚ի խորս ծովու[329]։ 7 Վա՞յ աշխարհի գայթագղութեանց. հա՛րկ է գա՛լ գայթագղութեանց. բայց վա՛յ մարդոյն այնմիկ՝ յոյր ձեռն գայցէ գայթագղութիւն[330]։ 8 Եթէ ձե՛ռն քո կամ ոտն գայթագղեցուցանէ զքեզ, հա՛տ զնա՝ եւ ընկեա՛ ՚ի քէն. լա՛ւ իցէ քեզ՝ միաձեռանի՛ կամ կա՛ղ մտանել ՚ի կեա՛նս, քան թէ երկուս ձեռս եւ երկուս ոտս ունիցիս, եւ անկանել ՚ի հուրն յաւիտենից[331]։ 9 Եւ եթէ ա՛կն քո գայթագղեցուցանէ զքեզ, խլեա՛ զնա եւ ընկեա՛ ՚ի քէն. լա՛ւ իցէ քեզ միականի՛ մտանել ՚ի կեանս, քան երկուս աչս ունել՝ եւ անկանել ՚ի գեհե՛ն հրոյն։ զդ 10 Զգո՛յշ լերուք՝ մի՛ արհամարհիցէք զմի ՚ի փոքրկանցս յայսցանէ. ասե՛մ ձեզ, զի հրեշտակք նոցա յերկինս՝ հանապազ տեսանե՛ն զերեսս Հօր իմոյ՝ որ յերկինս է։ 11 Զի եկն Որդի մարդոյ կեցուցանել զկորուսեալն[332]։
ԼԸ 12 Զիա՞րդ թուի ձեզ՝ եթէ լինիցի մարդոյ հարե՛ւր ոչխար, եւ մոլորիցի մի ՚ի նոցանէ, ո՞չ թողուցու զի՛ննսո՛ւնն եւ զի՛նն ոչխարն ՚ի լերինս, եւ երթայցէ խնդրիցէ զմոլորեալն[333]։ 13 Եւ եթէ լինիցի գտանել զնա. ամէն ասեմ ձեզ՝ զի ուրա՛խ լինի ՚ի վերայ նորա, առաւե՛լ քան ՚ի վերայ իննսո՛ւն եւ յինունցն որ չիցեն մոլորեալ[334]։ 14 Ա՛յսպէս՝ ո՛չ են կամք առաջի Հօր իմոյ որ յերկինս է, եթէ կորիցէ մի՝ ՚ի փոքրկանցս յայսցանէ։ 15 Եթէ մեղիցէ քեզ եղբայր քո, ե՛րթ յանդիմանեա՛ զնա՝ յորժամ դո՛ւ եւ նա՛ միայն իցէք. եթէ լուիցէ քեզ, շահեցա՛ր զեղբայրն քո։ 16 Ապա թէ ո՛չ լուիցէ քեզ, ա՛ռ ընդ քեզ մի եւս՝ կամ երկուս. զի ՚ի բերանոյ երկուց եւ յերից վկայից հաստատեսցի՛ ամենայն բան[335]։ 17 Իսկ եւ թէ նոցա՛ ո՛չ լուիցէ, ասասջի՛ր յեկեղեցւո՛ջ։ Ապա թէ եւ եկեղեցւո՛յն ո՛չ լուիցէ, եղիցի քեզ իբրեւ զհեթանո՛սն եւ զմաքսաւոր[336]։ 18 Ամէն ասե՛մ ձեզ. Զի զոր կապիցէք յերկրի՝ եղիցի կապեա՛լ յերկինս, եւ զոր արձակիցէք յերկրի՝ եղիցի արձակեա՛լ յերկինս[337]։ 19 Դարձեալ ասե՛մ ձեզ. Եթէ երկո՛ւ ՚ի ձէնջ միաբանիցե՛ն յերկրի վասն ամենայն իրաց, զինչ եւ խնդրեսցեն՝ եղիցի՛ նոցա ՚ի Հօրէ իմմէ որ յերկինսն է[338]։ 20 Զի ուր իցեն երկո՛ւ կամ երեք ժողովեալ յանուն իմ, ա՛նդ եմ ես ՚ի մէջ նոցա։ 21 Յայնժամ մատեաւ առ նա Պե՛տրոս՝ եւ ասէ. Տէր՝ քանի՞ցս անգամ թէ մեղիցէ ինձ եղբայր իմ, եւ թողից նմա. մինչեւ ցե՞ւթն անգամ։ 22 Ասէ ցնա Յիսուս. Ո՛չ ասեմ քեզ՝ թէ մինչեւ յեւթն անգամ, այլ՝ մինչեւ յեւթանասնեկի՛ն եւթն[339]։
ԼԹ 23 Վասն այսորիկ նմանեցա՛ւ արքայութիւն երկնից ա՛ռն թագաւորի, որ կամեցաւ համա՛ր առնել ՚ի մէջ ծառայից իւրոց[340]։ 24 Եւ իբրեւ սկսաւ առնուլ, մատուցաւ առ նա պարտապան մի բե՛ւր քանքարոյ։ 25 Իբրեւ ո՛չ ունէր հատուցանել, հրամայեաց՝ զնա վաճառե՛լ տէրն նորա, եւ զկին նորա, եւ զորդիս, եւ զամենայն որ զինչ եւ ունիցի՝ եւ հատուցանե՛լ[341]։ 26 Եւ անկեալ ծառայն երկի՛ր պագանէր նմա՝ եւ ասէր. Երկայնամի՛տ լեր առ իս, եւ զամենայն հատուցից քեզ։ 27 Գթացեալ տէր ծառային այնորիկ՝ արձակեա՛ց զնա, եւ զփոխն եթո՛ղ նմա։ 28 Եւ ելեալ ծառայն՝ եգիտ զմի՛ ՚ի ծառայակցաց իւրոց, որ պարտէր նմա հարեւր դահեկան. եւ կալեալ զնա՝ խեղդէ՛ր եւ ասէր. Հատո՛ ինձ զոր պարտիս[342]։ 29 Արդ՝ անկեալ ծառայակցին՝ առ ոտս նորա, աղաչէ՛ր զնա՝ եւ ասէր. Երկայնամի՛տ լեր առ իս՝ եւ հատուցի՛ց քեզ[343]։ 30 Եւ նա ո՛չ կամէր. այլ չոգաւ արկ զնա ՚ի բանտ՝ մինչեւ հատուսցէ՛ զպարտսն։ 31 Իբրեւ տեսին ծառայակիցքն նորա որ ինչ եղեւն՝ տրտմեցա՛ն յոյժ, եւ եկեալ ցուցին տեառն իւրեանց զամենայն որ ինչ եղեւն[344]։ 32 Յայնժամ կոչեաց զնա տէրն իւր՝ եւ ասէ. Ծառա՛յ չար, զամենայն զպարտսն թողի՛ քեզ՝ վասն զի աղաչեցեր զիս[345]։ 33 Իսկ արդ՝ ո՞չ էր պա՛րտ եւ քեզ՝ ողորմե՛լ ծառայակցին քում, որպէս եւ ես քե՛զ ողորմեցայ։ 34 Եւ բարկացեալ տէրն նորա՝ մատնեաց զնա դահճաց, մինչեւ հատուսցէ՛ զամենայն զպարտսն։ 35 Նո՛յնպէս եւ Հայր իմ որ յերկինս է՝ արասցէ ձեզ, եթէ ո՛չ թողուցուք իւրաքանչի՛ւր եղբօր իւրում ՚ի սրտի՛ց ձերոց զյանցանս նոցա[346]։
Խ զե 1 Եւ եղեւ՝ իբրեւ կատարեաց Յիսուս զբանս զայսոսիկ, փոխեցա՛ւ ՚ի Գալիլեէ՝ եւ ե՛կն ՚ի սահմանս Հրեաստանի յայնկոյս Յորդանանու[347]։ 2 Եւ գնացի՛ն զհետ նորա ժողովուրդք բազումք, եւ բժշկեա՛ց զնոսա անդ։ 3 Եւ մատուցեալ առ նա փարիսեցիքն, փորձէին զնա՝ եւ ասէին, եթէ արժա՞ն իցէ ումեք արձակել զկի՛ն իւր, ըստ ամենայն վնասու։ 4 Պատասխանի՛ ետ նոցա եւ ասէ. Չիցէ՞ ընթերցեալ ձեր՝ թէ որ հաստատեացն իսկզբանէ՝ արո՛ւ եւ է՛գ արար զնոսա՝ եւ ասէ. 5 Վասն այսորիկ թողցէ այր՝ զհա՛յր եւ զմա՛յր՝ եւ երթիցէ զհետ կնոջ իւրոյ, եւ եղիցին երկոքեան ՚ի մարմին մի[348]։ 6 Ապա ուրեմն ո՛չ են երկու՝ այլ մի՛ մարմին։ Արդ՝ զոր Աստուած զուգեաց, մարդ՝ մի՛ մեկնեսցէ։ 7 Ասեն ցնա. Իսկ Մովսէս ընդէ՞ր պատուիրեաց մեզ տա՛լ թուղթ մեկնելոյ՝ եւ արձակել[349]։ 8 Ասէ ցնոսա. Մովսէս՝ վասն խստասրտութեան ձերոյ հրամայեաց ձեզ արձակել զկանայս ձեր. այլ իսկզբանէ՝ ո՛չ եղեւ այնպէս։ 9 Բայց ասե՛մ ձեզ, զի ամենայն որ արձակէ զկին իւր՝ եւ ո՛չ վասն պոռնկութեան, եւ առնիցէ այլ՝ շնա՛յ, եւ որ զարձակեա՛լն առնէ՝ շնայ[350]։ 10 Ասե՛ն ցնա աշակերտքն իւր. Եթէ ա՛յդպէս ինչ վնաս իցէ ընդ ա՛յր եւ ընդ կին, լաւ է՝ չամուսնանա՛լ։ 11 Եւ նա՝ ասէ ցնոսա. Ո՛չ ամենեքեան բաւական են ա՛յդըմ բանի, այլ որոց տուեա՛լ է[351]։ 12 Զի են ներքինիք՝ որ յորովայնէ՛ մօր իւրեանց ծնան ա՛յնպէս. եւ են ներքինիք՝ որ ՚ի մարդկանէ՛ եղեն ներքինիք. եւ են ներքինիք՝ որ զանձինս իւրեանց արարին ներքինիս վասն արքայութեան երկնից. որ կարօղն է տանել՝ տարցի՛[352]։ 13 Յայնժամ մատուցան առ նա մանկտի, զի ձե՛ռն դիցէ ՚ի վերայ նոցա՝ եւ աղօթս արասցէ. եւ աշակերտքն նորա՝ սաստէին նոցա[353]։ 14 Ասէ Յիսուս. Թո՛յլ տուք մանկտւոյդ՝ եւ մի՛ արգելուք զդոսա գա՛լ առ իս, զի այդպիսեա՛ցդ է արքայութիւն երկնից։ 15 Եւ եդեալ ձեռս ՚ի վերայ նոցա՝ գնա՛ց անտի[354]։
ԽԱ զզ 16 Եւ ահա, մատուցեալ ոմն առ նա՝ ասէ. Վարդապե՛տ բարի՝ զի՞նչ բարի գործեցից՝ զի ընդունիցիմ զկեանսն, յաւիտենականս[355]։ 17 Եւ նա՝ ասէ ցնա. Զի՞ հարցանես զիս զբարւոյ, մի՛ է բարի. եթէ կամիս ՚ի կեանսն յաւիտենականս մտանել, պահեա՛ զպատուիրանսն[356]։ 18 Ասէ ցնա. Զո՞րս։ Ասէ ցնա Յիսուս. ԶՄի՛ սպանաներն, եւ՝ Մի՛ շնար, եւ՝ Մի՛ գողանար, եւ՝ Մի՛ սուտ վկայեր[357], 19 Պատուեա՛ զհայր քո եւ զմայր. եւ՝ Սիրեսցես զընկեր քո իբրեւ զա՛նձն քո։ 20 Ասէ ցնա պատանին. Զայդ ամենայն պահեցի՛ ՚ի մանկութենէ իմմէ. արդ՝ ի՞ւ իւիք պակաս իցեմ[358]։ 21 Ասէ ցնա Յիսուս. Եթէ կամիս կատարեա՛լ լինել, ե՛րթ՝ վաճառեա՛ զինչս քո՝ եւ տո՛ւր աղքատաց, եւ ունիցիս գանձս յերկի՛նս, եւ ե՛կ զկնի իմ։ 22 Իբրեւ լուաւ պատանին զբանն, գնաց տրտմեա՛լ, զի ունէր ստացուածս բազումս։ 23 Ասէ Յիսուս ցաշակերտսն. Ամէն ասե՛մ ձեզ. զի դժուարա՛ւ մտցէ մեծատունն յարքայութիւն երկնից[359]։ 24 Դարձեալ ասե՛մ ձեզ. Դիւրի՛ն է մալխոյ մտանել ընդ ծա՛կ ասղան, քան մեծատան յարքայութիւն Աստուծոյ մտանել։ 25 Իբրեւ լուան աշակերտքն՝ զարմացա՛ն յոյժ եւ ասեն. Իսկ՝ ո՞ կարիցէ ապրել։ 26 Հայեցաւ ՚ի նոսա Յիսուս՝ եւ ասէ. Առ ՚ի մարդկանէ՛ այդ անկա՛ր է, այլ առ յԱստուծոյ ամենա՛յն ինչ զօրաւոր[360]։ 27 Յայնժամ պատասխանի՛ ետ Պե՛տրոս եւ ասէ ցնա. Աւասիկ մեք՝ թողաք զամենայն, եւ եկա՛ք զկնի քո. արդ՝ զի՞նչ լինիցի մեզ[361]։ 28 Ասէ ցնոսա Յիսուս. Ամէն ասե՛մ ձեզ. զի դուք որ եկիք զկնի իմ, ՚ի միւսանգա՛մ գալստեան՝ յորժամ նստցի՛ Որդի մարդոյ յաթոռ փառաց իւրոց. նստջի՛ք եւ դուք յերկոտասան աթոռ՝ դատե՛լ զերկոտասան ազգ Իսրայէլի[362]։ 29 Եւ ամենայն որ ոք եթող զտուն, կամ զեղբարս, կամ զքորս, կամ զհայր, կամ զմայր, կամ զկին, կամ զորդիս, կամ զագարակս վասն անուան իմոյ, հարիւրապատի՛կ առցէ՝ եւ զկեանսն յաւիտենականս ժառանգեսցէ[363]։ 30 Բազո՛ւմք եղիցին առաջինք յետինք, եւ յետինք առաջինք։
ԽԲ 1 Քանզի նմա՛ն է արքայութիւն երկնից ա՛ռն տանուտեառն, որ ե՛լ ընդ առաւօտս ՚ի վարձո՛ւ ունել մշակս յայգի իւր։ 2 Եւ արկ վարձս մշակացն աւուրն դահեկա՛ն, եւ առաքեա՛ց զնոսա յայգի իւր։ 3 Եւ ելեալ զերրորդ ժամու՝ ետես այլս զի կային դատա՛րկք ՚ի հրապարակս[364]. 4 ասէ՛ եւ ցնոսա. Երթա՛յք եւ դուք յայգի իմ, եւ որ ինչ արժա՛ն իցէ՝ տա՛ց ձեզ։ 5 Գնացին եւ նոքա։ Եւ դարձեալ՝ ելեալ զվե՛ց ժամու, եւ զի՛նն ժամու՝ արա՛ր այնպէս[365]։ 6 Եւ զմետասաներորդ ժամու ելեալ, եգիտ ա՛յլս՝ զի կային դատարկք. ասէ ցնոսա. Ընդէ՞ր կայք աստ զօրս ցերեկ դատարկք[366]։ 7 Ասեն ցա. Զի ո՛չ ոք կալաւ զմեզ ՚ի վարձու։ Ասէ ցնոսա. Երթա՛յք եւ դուք յայգին, եւ որ ինչ արժա՛ն է՝ առնուցո՛ւք[367]։ 8 Եւ իբրեւ երեկոյ եղեւ՝ ասէ տէ՛ր այգւոյն ցգաւառապետ իւր. Կոչեա՛ զմշակսն՝ եւ տո՛ւր նոցա վարձս, սկսեա՛լ ՚ի յետնոցն մինչեւ ցառաջինսն։ 9 Իբրեւ եկին որք զմետասաներորդ ժամուն, եւ առին մէն մի դահեկան[368]։ 10 Եկեալ եւ առաջինքն՝ համարէին թէ աւելի՛ առնուցուն. եւ առին մէ՛ն մի դահեկան եւ նոքա։ 11 Իբրեւ առին՝ տրտնջէին զտանուտեռնէն՝ եւ ասէին[369]. 12 թէ դոքա՝ յետինքդ՝ մի՛ ժամ գործեցին, եւ հասարակո՞րդս մեզ արարեր զդոսա, որ զծանրութիւն աւուրն բարձաք եւ զտօթ։ 13 Նա պատասխանի ետ միում ՚ի նոցանէ՝ եւ ասէ. Ը՛նկեր՝ չզրկե՛մ զքեզ, ո՞չ դահեկանի միոջ սա՛կ արկեր ընդ իս. 14 ա՛ռ զքոյդ՝ եւ ե՛րթ. եթէ կամիմ յետնոցս տա՛լ որպէս քեզ[370]։ 15 Եթէ չիցէ՞ ինձ իշխանութիւն յիմսս առնե՛լ զինչ եւ կամիմ. կամ թէ ակն քո չա՞ր է, զի ես առատս եմ[371]։ 16 Ա՛յսպէս եղիցին յետինք առաջի՛նք, եւ առաջինք՝ յետինք. զի բազում են կոչեցեալք՝ եւ սակա՛ւք են ընտրեալք[372]։ զէ 17 Իբրեւ ելանէր Յիսուս յԵրուսաղէմ, ա՛ռ զերկոտասանսն առանձինն, եւ ՚ի ճանապարհին՝ ասէ ցնոսա. 18 Ահաւասիկ ելանեմք յԵրուսաղէմ, եւ Որդի մարդոյ մատնեսցի՛ քահանայապետիցն՝ եւ դպրաց. եւ դատապարտեսցեն զնա ՚ի մահ. 19 եւ մատնեսցե՛ն զնա հեթանոսաց՝ այպանել, եւ հարկանել, եւ ՚ի խա՛չ հանել, եւ յերիր աւուր յարիցէ՛։
ԽԳ 20 Յայնժամ մատեաւ առ նա մայր որդւոցն Զեբեդեայ՝ որդւովք իւրովք հանդերձ, երկիր պագանէր՝ եւ խնդրէր ինչ ՚ի նմանէ։ 21 Եւ նա՝ ասէ ցնա. Զի՞նչ կամիս։ Ասէ ցնա. Ասա՛՝ զի նստցի՛ն սոքա երկու որդիքս իմ, մի ընդ աջմէ քումմէ՝ եւ մի ընդ ահեկէ յարքայութեան քում[373]։ 22 Պատասխանի՛ ետ Յիսուս եւ ասէ. Ո՛չ գիտէք զինչ խնդրէք. կարէ՞ք ըմպել զբաժակն՝ զոր ես ըմպելոցն եմ, կամ զմկրտութիւնն զոր ես մկրտելոցն եմ մկրտել։ Ասեն ցնա. Կարօ՛ղ եմք։ 23 Ասէ՛ ցնոսա Յիսուս. Զբաժակն իմ ըմպիցէ՛ք, եւ զմկրտութիւնն զոր ես մկրտիմ՝ մկրտիցի՛ք, բայց նստուցանել ընդ աջմէ եւ ընդ ահեկէ իմմէ՝ ո՛չ է իմ տալ, այլ որոց տուեա՛լ է ՚ի Հօրէ իմմէ[374]։ 24 Եւ լուեալ տասանցն, բարկացա՛ն ՚ի վերայ երկուցն եղբարց։ 25 Յիսուս կոչեաց զնոսա առ ինքն, եւ ասէ. Գիտէք՝ զի իշխանք ազգաց տիրեն նոցա, եւ մեծամե՛ծքն իշխեն նոցա։ 26 Ո՛չ այնպէս իցէ եւ ՚ի ձերում միջի. այլ որ կամիցի ՚ի ձէնջ մեծ լինել՝ եղիցի ձեր պաշտօնեա՛յ. 27 եւ որ կամիցի ՚ի ձէնջ առաջին լինել՝ եղիցի ձեր ծառա՛յ։ 28 Որպէս Որդի մարդոյ ո՛չ եկն պաշտօն առնուլ, այլ պաշտե՛լ. եւ տալ զանձն իւր փրկա՛նս փոխանակ բազմաց։
ԽԴ էկ 29 Եւ յելանելն նոցա յԵրիքովէ, գնացին զհետ նորա ժողովուրդք բազումք[375]։ 30 Եւ ահա կո՛յրք երկու նստէին առ ճանապարհաւն. իբրեւ լուան թէ Յիսուս անցանէ՝ աղաղակեցին եւ ասեն. Ողորմեա՛ց մեզ Յիսուս որդի Դաւթի։ 31 Եւ ամբոխն սաստեա՛ց նոցա՝ զի լռեսցեն. եւ նոքա եւ՛ս առաւել աղաղակէին եւ ասէին. Տէր՝ ողորմեա՛ց մեզ որդի Դաւթի։ 32 Զտեղի՛ առ Յիսուս, կոչեաց զնոսա եւ ասէ. Զի՞նչ կամիք՝ զի արարից ձեզ։ 33 Ասեն ցնա. Տէր՝ զի բացցի՛ն աչք մեր։ 34 Եւ գթացեալ Յիսուս մերձեցա՛ւ յաչս նոցա, եւ վաղվաղակի՛ տեսին՝ եւ գնացին զհետ նորա։
ԽԵ 1 Իբրեւ մօ՛տ եղեն յԵրուսաղէմ, եւ եկին ՚ի Բեթփագէ մերձ ՚ի լեառն Ձիթենեաց. յայնժամ Յիսուս արձակեաց երկուս յաշակերտացն իւրոց։ 2 Եւ ասէ ցնոսա. Երթա՛յք ՚ի գեղդ՝ որ առաջի ձեր է, եւ անդէն գտանիցէք է՛շ կապեալ, եւ յաւանա՛կ ընդ նմին, լուծէ՛ք՝ ածէ՛ք ինձ[376]։ 3 Եւ եթէ ոք ասիցէ ինչ ձեզ, ասասջի՛ք, եթէ Տե՛առն իւրեանց պիտոյ են. եւ վաղվաղակի՛ առաքէ զնոսա[377]։ 4 Բայց այս ամենայն եղեւ, զի լցցի՛ բան մարգարէին՝ որ ասէ. 5 Ասացէք դստե՛ր Սիովնի. Ահա՝ թագաւո՛ր քո գա՛յ քեզ հեզ՝ եւ հեծեալ յէշ եւ ՚ի յաւանակի իշոյ[378]։ 6 Գնացին աշակերտքն, եւ արարին որպէս հրամայեացն նոցա Յիսուս։ 7 Եւ ածին զէշն եւ զյաւանակն. եւ արկին զնոքօք ձորձս, եւ նստա՛ւ ՚ի վերայ նոցա[379]։ 8 Եւ բազում ժողովուրդք տարածեցին զհանդերձս իւրեանց ՚ի ճանապարհին. եւ այլք հատանէին ոստս ՚ի ծառոց՝ եւ տարածանէի՛ն ՚ի ճանապարհին[380]։ 9 Եւ ժողովուրդն՝ որ առաջին եւ զկնի երթային՝ աղաղակէին եւ ասէ՛ին. Օրհնութիւն որդւոյ Դաւթի, օրհնեա՛լ որ գայ յանուն Տեառն. օրհնութիւն ՚ի բարձունս[381]։ 10 Եւ ՚ի մտանելն նորա յԵրուսաղէմ՝ դղըրդեցա՛ւ քաղաքն ամենայն, եւ ասէ. Ո՞վ իցէ սա[382]։ 11 Եւ ժողովուրդքն ասեն. Սա՛ է մարգարէն Յիսուս՝ որ ՚ի Նազարեթէ՛ Գալիլեացւոց։ 12 Եւ եմուտ Յիսուս ՚ի տաճարն, եւ եհան արտա՛քս զամենեսին, որ վաճառէինն եւ գնէին ՚ի տաճարի անդ. եւ զսեղանս հատավաճառացն կործանեաց՝ եւ զաթո՛ռս աղաւնեվաճառացն[383]։ 13 Եւ ասէ ցնոսա. Գրեա՛լ է. Տուն իմ տո՛ւն աղօթից կոչեսցի. եւ դուք արարէք զդա՝ ա՛յրս աւազակաց։
ԽԶ 14 Եւ մատեան առ նա կոյրք եւ կա՛ղք ՚ի տաճարին, եւ բժշկեա՛ց զնոսա։ 15 Իբրեւ տեսին քահանայապետքն եւ դպիրք՝ զսքանչելիսն զոր արար, եւ զմանկտին որ աղաղակէին ՚ի տաճարին եւ ասէին. Օրհնութիւն որդւոյ Դաւթի. բարկացան. 16 եւ ասեն ցնա. Լսե՞ս զինչ ասեն դոքա։ Ասէ ցնոսա Յիսուս. Այո՛. չիցէ՛ ընթերցեալ ձեր՝ եթէ ՚ի բերանոյ տղայոց եւ ստընդիեցաց կատարեցե՛ր զօրհնութիւն[384]։ 17 Եւ թողեալ զնոսա, ե՛լ արտաքոյ քաղաքին ՚ի Բեթանիա, եւ ա՛նդ ագաւ։
ԽԷ էբ 18 Եւ այգուցն իբրեւ դարձաւ անդրէն ՚ի քաղաքն՝ քաղցե՛աւ։ 19 Եւ տեսեալ թզենի մի ՚ի վերայ ճանապարհին, ե՛կն ՚ի նա, եւ ո՛չինչ եգիտ ՚ի նմա՝ բայց միայն տերեւ՛։ Եւ ասէ ցնա. Մի՛ այսուհետեւ ՚ի քէն պտուղ եղիցի յաւիտեան։ Եւ առ ժամա՛յն չորացաւ թզենին[385]։ 20 Իբրեւ տեսին աշակերտքն՝ զարմացա՛ն եւ ասեն, թէ զիա՞րդ վաղվաղակի ցամաքեցաւ թզենին։ 21 Պատասխանի՛ ետ Յիսուս՝ եւ ասէ ցնոսա. Ամէն ասե՛մ ձեզ. Եթէ ունիցիք հաւատս՝ եւ ո՛չ երկմտիցէք՝ ոչ միայն զթզենւոյդ առնիցէք, այլ թէպէտ եւ լերինդ ասիցէք. Բարձի՛ր եւ անկի՛ր ՚ի ծով, եղիցի՛[386]։ 22 Եւ զամենայն ինչ զոր եւ խնդրիցէք յաղօթս հաւատովք՝ առնուցո՛ւք։
ԽԸ 23 Եւ իբրեւ եկն ՚ի տաճարն, մատե՛ան առ նա՝ մինչդեռ ուսուցանէր, քահանայապետքն եւ ծերք ժողովրդեանն՝ եւ ասեն. Որո՞վ իշխանութեամբ առնես զայդ. եւ ո՞վ ետ քեզ զիշխանութիւնդ զայդ[387]։ 24 Պատասխանի ետ Յիսուս եւ ասէ ցնոսա. Հարցից եւ ե՛ս զձեզ բան մի. զոր թէ ասիցէք ինձ, եւ ես ձե՛զ ասացից՝ որով իշխանութեամբ առնեմ զայս[388]։ 25 Մկրտութիւնն Յովհաննու ուստի՞ էր՝ յերկնի՞ց՝ թէ ՚ի մարդկանէ։ Եւ նոքա խորհէին ընդ միմեանս եւ ասէին[389]. 26 Եթէ ասեմք յերկնից, ասէ ցմեզ. Իսկ ընդէ՞ր ո՛չ հաւատացէ՛ք նմա. եւ եթէ ասեմք ՚ի մարդկանէ, երկնչի՛մք ՚ի ժողովրդենէն. զի ամենեքին զՅովհաննէս իբրեւ զմարգարէ՛ ունին[390]։ 27 Պատասխանի ետուն Յիսուսի եւ ասեն. Ո՛չ գիտեմք։ Ասէ ցնոսա եւ նա. Եւ ո՛չ ես ասեմ ձեզ՝ որով իշխանութեամբ առնեմ զայս[391]։
ԽԹ 28 Բայց զիա՞րդ թուի ձեզ. ա՛ռն միոջ էին երկո՛ւ որդիք, եւ մատուցեալ առ առաջինն՝ ասէ. Ո՛րդեակ՝ ե՛րթ այսօր գործեա՛ յայգւոջ։ 29 Նա՝ պատասխանի՛ ետ՝ եւ ասէ. Երթա՛մ տէր՝ եւ ո՛չ չոգաւ։ 30 Մատեաւ եւ առ մեւսն, եւ ասէ՛ նոյնպէս։ Նա՝ պատասխանի ետ՝ եւ ասէ. Ո՛չ կամիմ։ Բայց յետոյ զղջացաւ՝ եւ չոգա՛ւ յայգին։ 31 Արդ՝ ո՞ յերկոցունց արա՛ր զկամս հօրն։ Ասեն. Յետինն։ Ասէ ցնոսա Յիսուս. Ամէն ասե՛մ ձեզ, զի մաքսաւորք եւ պոռնիկք՝ յառաջեսցե՛ն քան զձեզ յարքայութիւն երկնից[392]։ 32 Զի եկն Յովհաննէս ճանապարհա՛ւ արդարութեան՝ եւ ո՛չ հաւատացէք նմա. եւ մաքսաւորք եւ պոռնիկք հաւատացին նմա, եւ դուք տեսէք՝ եւ ո՛չ զղջացարուք յետոյ հաւատալ նմա[393]։
Ծ էգ 33 Ա՛յլ առա՛կ լուարո՛ւք. Ա՛յր մի էր տանուտէր՝ որ տնկեաց այգի՛, եւ ցանգով պատեաց զնա, եւ փորեաց ՚ի նմա հնձա՛ն, եւ շինեաց աշտարա՛կ. եւ ե՛տ զնա ցմշակս, եւ գնա՛ց ՚ի տա՛ր աշխարհ[394]։ 34 Իբրեւ մերձեցաւ ժամանակ պտղոյ, առաքեաց զծառայս իւր առ մշակսն՝ առնո՛ւլ զպտուղս նորա[395]։ 35 Եւ կալեալ մշակացն զծառայս նորա, զոմն տանջեցի՛ն, զոմն սպանի՛ն, զոմն քարկոծեցի՛ն։ 36 Դարձեալ առաքեաց ա՛յլ ծառայս բազումս քան զառաջինսն, եւ արարին նոցա՝ նոյնպէս։ 37 Յետոյ առաքեաց առ նոսա զորդի՛ իւր, եւ ասէ. Թե՛րեւս՝ ամաչեսցեն յորդւոյ աստի իմմէ[396]։ 38 Իսկ մշակքն իբրեւ տեսին զորդին, ասեն ընդ միտս. Սա՛ է ժառանգն եկա՛յք սպանցուք զսա, եւ կալցո՛ւք զժառանգութիւն սորա։ 39 Եւ առեալ՝ հանին զնա արտաքոյ քան զայգին, եւ սպանի՛ն։ 40 Արդ՝ յորժամ եկեսցէ տէ՛ր այգւոյն, զի՞նչ արասցէ մշակացն այնոցիկ։ 41 Ասե՛ն ցնա. Զչարսն չարա՛ւ կորուսցէ. եւ զայգին տացէ այլո՛ց մշակաց, որք տայցե՛ն նմա զպտուղս ՚ի ժամու իւրեանց[397]։ 42 Ասէ ցնոսա Յիսուս. Չիցէ՞ երբէք ընթերցեալ ձեր ՚ի գիրս. Զվէմն՝ զոր անարգեցին շինօղք, նա՛ եղեւ գլուխ անկեան. ՚ի Տեառնէ եղեւ այս, եւ է՛ սքանչելի յաչս մեր։ 43 Վասն այսորիկ ասե՛մ ձեզ, զի բարձցի ՚ի ձէնջ արքայութիւն Աստուծոյ, եւ տացի ազգի որ առնիցէ՛ զպտուղս նորա[398]։ 44 Եւ որ անկցի ՚ի վերայ վիմիս այսորիկ՝ փշրեսցի՛, եւ յոյր վերայ անկցի՝ հոսեսցէ՛ զնա։ 45 Իբրեւ լուան քահանայապետքն եւ դպիրք եւ փարիսեցիք զառակս նորա, գիտացին թէ վասն նոցա ասաց[399]։ 46 Եւ խնդրէին զնա ունե՛լ, բայց երկեա՛ն ՚ի ժողովրդոցն. քանզի իբրեւ զմարգարէ՛ ունէին զնա[400]։
ԾԱ էդ 1 Դարձեալ պատասխանի ետ Յիսուս, եւ ասէ՛ ցնոսա առակօք. 2 Նմանեցաւ արքայութիւն երկնից՝ ա՛ռն թագաւորի, որ արա՛ր հարսանիս որդւոյ իւրում[401]։ 3 Եւ առաքեաց զծառայս իւր կոչե՛լ զհրաւիրեալսն ՚ի հարսանիս. եւ ո՛չ կամեցան գալ։ 4 Դարձեալ՝ առաքեաց ա՛յլ ծառայս՝ եւ ասէ. Ասացէ՛ք հրաւիրելոցն. Ահաւասիկ զճա՛շ իմ պատրաստեցի. զուարակք իմ եւ պարարակք զենեա՛լ են, եւ ամենայն ինչ պատրա՛ստ է. եկա՛յք ՚ի հարսանիսս[402]։ 5 Եւ նոքա յուլացեալ՝ գնացին ոմն յագարա՛կ իւր, եւ ոմն ՚ի վաճա՛ռ իւր[403]. 6 եւ այլք՝ կալան զծառայս նորա, թշնամանեցին, եւ սպանի՛ն։ 7 Իսկ թագաւորն իբրեւ լուաւ՝ բարկացա՛ւ, եւ առաքեաց զզօրս իւր եւ սատակեաց զսպանօղսն զայնոսիկ, եւ զքաղաքն նոցա այրեա՛ց[404]։ 8 Յայնժամ ասէ՛ ցծառայս իւր. Հարսանիքս պատրա՛ստ են, եւ հրաւիրեալքն չէի՛ն արժանի։ 9 Արդ՝ երթա՛յք յանցս ճանապարհաց, եւ զորս միանգամ գտանիցէք՝ կոչեցէ՛ք ՚ի հարսանիսս[405]։ 10 Եւ ելեալ ծառայքն ՚ի ճանապարհս ժողովեցի՛ն զամենեսեան զոր եւ գտին՝ զչարս եւ զբարիս. եւ լցա՛ն հարսանիքն բազմականօք[406]։ 11 Եւ մտեալ թագաւորն հայե՛լ զբազմականօքն, ետես անդ ա՛յր մի՝ որ ո՛չ էր զգեցեալ հանդերձ հարսանեաց։ 12 Եւ ասէ ցնա. Ը՛նկեր՝ զիա՞րդ մտեր այսր, զի ո՛չ ունէիր հանդերձ հարսանեաց։ Եւ նա պապանձեցա՛ւ։ 13 Յայնժամ ասէ թագաւորն ցսպասաւորսն. Կապեցէ՛ք զդորա զոտս եւ զձեռս՝ եւ հանէ՛ք զդա ՚ի խաւա՛րն արտաքին, ա՛նդ եղիցի լա՛լ եւ կրճել ատամանց։ 14 Զի բազումք են կոչեցեալք՝ եւ սակաւք ընտրեալք[407]։
ԾԲ էե 15 Յայնժամ գնացեալ փարիսեցիքն, առին խորհուրդ զնմանէ, թէ ո՞րպէս դնիցեն նմա որոգա՛յթ բանիւք։ 16 Եւ առաքեն առ նա զաշակերտսն իւրեանց Հերովդիանոսօ՛քն հանդերձ՝ եւ ասեն. Վա՛րդապետ՝ գիտեմք զի ճշմարի՛տ ես, եւ զճանապարհն Աստուծոյ ճշմարտութեամբ ուսուցանես, եւ ո՛չ է քեզ փոյթ զումեքէ, եւ ո՛չ հայիս յերեսս մարդոյ[408]։ 17 Արդ՝ ասա՛ մեզ, զիա՞րդ թուի քեզ, պա՞րտ է հարկս տալ կայսեր՝ թէ ոչ։ 18 Գիտա՛ց Յիսուս զխորամանգութիւնն նոցա, եւ ասէ. Զի՞ փորձէք զիս կե՛ղծաւորք[409]. 19 ցուցէ՛ք ինձ զդահեկան հարկին։ Եւ նոքա մատուցին նմա դահեկան մի։ 20 Եւ ասէ ցնոսա. Ո՞յր է պատկերս այս՝ կամ գիր[410]։ 21 Ասեն. Կայսեր։ Յայնժամ ասէ ցնոսա. Երթա՛յք՝ տո՛ւք զկայսեր՝ կայսեր, եւ զԱստուծոյ՝ Աստուծոյ[411]։ 22 Իբրեւ լուան՝ զարմացա՛ն. եւ թողի՛ն զնա եւ գնացին։
ԾԳ 23 Յայնմ աւուր մատեա՛ն առ նա սադուկեցիքն, որ ասէին՝ թէ չի՛ք յարութիւն. հարցի՛ն ցնա[412]՝ 24 եւ ասեն. Վա՛րդապետ՝ Մովսէս ասաց. Եթէ ոք մեռցի անորդի, արասցէ զկին նորա եղբայր իւր, եւ յարուսցէ զաւա՛կ եղբօր իւրում։ 25 Եի՛ն առ մեզ եղբա՛րք եւթն. առաջինն՝ արա՛ր կին՝ եւ մեռա՛ւ. եւ զի ո՛չ ունէր զաւակ, եթող զկինն իւր՝ եղբօր իւրում[413]։ 26 Նոյնպէս եւ երկրո՛րդն՝ եւ երրո՛րդն, մինչեւ ցե՛ւթներորդն[414]։ 27 Յետ ամենեցուն՝ մեռա՛ւ եւ կինն։ 28 Արդ՝ ՚ի յարութեանն ո՞յր յիւթանցն եղիցի՝ նա՛ կին. զի ամենեքի՛ն կալան զնա կին[415]։ 29 Պատասխանի՛ ետ նոցա Յիսուս՝ եւ ասէ. Մո՛լորեալք՝ ո՛չ գիտէք զգիրս եւ ո՛չ զզօրութիւն Աստուծոյ[416]։ 30 Զի ՚ի յարութեանն ո՛չ կանայս առնեն՝ եւ ո՛չ արանց լինին, այլ են իբրեւ զհրեշտա՛կս յերկինս։ 31 Բայց վասն յարութեան մեռելոց չիցէ՞ ընթերցեալ զասացեալն ձեզ յԱստուծոյ[417]. 32 Ե՛ս եմ Աստուած Աբրահամու, Աստուած Իսահակայ եւ Աստուած Յակովբայ. եւ չէ՛ Աստուած՝ Աստուած մեռելոց՝ այլ կենդանեա՛ց[418]։ 33 Իբրեւ լուան ժողովուրդքն, զարմանայի՛ն ընդ վարդապետութիւն նորա։
ԾԴ 34 Իսկ փարիսեցիքն իբրեւ լուան՝ եթէ պապանծեցոյց զսադուկեցիսն, ժողովեցա՛ն ՚ի միասին[419]։ 35 Եւ եհա՛րց մի ոմն ՚ի նոցանէ զնա՝ փորձելով, եւ ասէ. 36 Վա՛րդապետ՝ ո՞ր պատուիրան մեծ է յօրէնս[420]։ 37 Եւ Յիսուս ասէ ցնա. Սիրեսցե՛ս զՏէր Աստուած քո յամենայն սրտէ քումմէ, եւ յամենայն անձնէ՛ քումմէ, եւ յամենայն մտաց քոց։ 38 Ա՛յս է մեծն եւ առաջին պատուիրան։ 39 Եւ երկրորդն՝ նմա՛ն սմին. Սիրեցե՛ս զընկեր քո՝ իբրեւ զանձն քո[421]։ 40 Յա՛յս երկուս պատուիրանս ամենայն օրէնք եւ մարգարէք՝ կախեալ կան[422]։
ԾԵ 41 Եւ ՚ի ժողովել փարիսեցւոցն, եհա՛րց ցնոսա Յիսուս՝ եւ ասէ. 42 Զիա՞րդ թուի ձեզ վասն Քրիստոսի. ո՞յր որդի է։ Ասեն ցնա. Դաւթի՛։ 43 Ասէ ցնոսա Յիսուս. Իսկ զիա՞րդ Դաւիթ Հոգւովն՝ կոչէ զնա Տէր, եւ ասէ. 44 Ասաց Տէր ցՏէր իմ. Նի՛ստ ընդ աջմէ իմմէ, մինչեւ եդից զթշնամիս քո պատուանդա՛ն ոտից քոց[423]։ 45 Իսկ եթէ Դաւիթ՝ զնա Տէր կոչէ, զիա՞րդ որդի նորա իցէ։ 46 Եւ ո՛չ ոք կարէր տալ նմա պատասխանի բան մի. եւ ո՛չ իշխէր ոք յայնմ օրէ հարցանել զնա եւ ոչինչ։
էզ 1 Յայնժամ խօսեցա՛ւ Յիսուս ընդ ժողովուրդսն եւ ընդ աշակերտսն իւր՝ եւ ասէ. 2 Յաթոռն Մովսիսի նստան դպիրքն եւ փարիսեցիք. 3 զամենայն ինչ՝ որ ասիցեն ձեզ՝ արարէ՛ք եւ պահեցէք. բայց ըստ գործոցն նոցա՝ մի՛ առնէք, զի ասեն՝ եւ ո՛չ առնեն[424]։ 4 Կապեն բեռինս ծանո՛ւնս եւ դժուարակիրս, եւ դնեն ՚ի վերայ ուսոց մարդկան. եւ մատամբ իւրեանց ո՛չ կամին շարժել զնոսա[425]։ 5 Եւ զամենայն գործս իւրեանց առնեն ՚ի ցո՛յցս մարդկան. լայնե՛ն զգրապանակս իւրեանց, եւ երկայնե՛ն զքղանցս հանդերձից իւրեանց[426]։ 6 Սիրեն զյառաջագա՛հս յընթրիս, եւ զնախաթոռս ՚ի ժողովուրդս՝ եւ զողջոյնս ՚ի հրապարակս. 7 եւ կոչել ՚ի մարդկանէ՝ Ռա՛բբի Ռա՛բբի։ 8 Բայց դուք՝ մի՛ զոք կոչէք Վարդապետ, զի մի՛ է ձեր Ուսուցիչ, եւ ամենեքին դուք՝ եղբա՛րք էք[427]։ 9 Եւ Հայր՝ մի՛ կոչէք ձեզ յերկրի. զի ձեր՝ մի՛ է Հայր՝ որ յերկինսն է։ 10 Եւ մի՛ կոչիցիք ուսուցիչք. զի Ուսուցիչ ձեր՝ Քրիստոս է։ 11 Եւ մեծն ՚ի ձէնջ եղիցի ձեր սպասաւո՛ր։ 12 Որ բարձրացուցանէ զանձն՝ խոնարհեսցի՛, եւ որ խոնարհեցուցանէ զանձն՝ բարձրասցի՛։
ԾԶ 13 Վա՛յ ձեզ դպրաց եւ փարիսեցւոց կեղծաւորաց. զի փակէ՛ք զարքայութիւն երկնից առաջի մարդկան. դուք ո՛չ մտանէք, եւ որոց մտանեն՝ չտա՛յք թոյլ մտանել[428]։ 15 Վա՛յ ձեզ դպրաց եւ փարիսեցւոց կեղծաւորաց. զի յածիք ընդ ծով եւ ընդ ցամաք՝ առնել եկամուտ մի. եւ յորժամ լինիցի, առնէք զնա որդի գեհենի՝ կրկի՛ն եւս քան զձեզ։ 16 Վա՛յ ձեզ՝ առաջնորդք կոյրք. զի ասէք. Որ երդնու ՚ի տաճարն՝ չէ՛ ինչ, բայց որ երդնու յոսկին որ ՚ի տաճարին է՝ արժա՛ն է։ 17 Մորո՛սք եւ կոյրք՝ զի՞նչ մեծ է, ոսկի՞ն՝ եթէ տաճարն որ սրբէ՛ զոսկին։ 18 Եւ որ երդնու ՚ի սեղանն՝ չէ՛ ինչ, բայց որ երդնու ՚ի պատարագն, որ ՚ի վերայ նորա է՝ արժա՛ն է։ 19 Յիմա՛րք եւ կոյրք՝ զի՞նչ մեծ է. պատարա՞գն, եթէ սեղանն՝ որ սրբէ զպատարագն։ 20 Իսկ արդ՝ որ երդուաւ ՚ի սեղանն, երդուաւ ՚ի նա՛՝ եւ յամենայն որ ՚ի վերայ նորա է[429]. 21 եւ որ երդուաւ ՚ի տաճարն, երդուաւ ՚ի նա՛՝ եւ ՚ի բնակիչն նորա[430]. 22 եւ որ երդուաւ յերկինս, երդնու յաթոռն Աստուծոյ՝ եւ յայն որ նստին ՚ի վերայ նորա[431]։ 23 Վա՛յ ձեզ դպրաց եւ փարիսեցւոց կեղծաւորաց. զի տասանորդէ՛ք զանանուխ եւ զսամիթ եւ զչաման, եւ թողէք զծանր ծանր օրինացն՝ զդատաստան, եւ զողորմութիւն, եւ զհաւատս. զայս արժա՛ն էր առնել՝ եւ զայն՝ չթողո՛ւլ։ 24 Առաջնո՛րդք կոյրք, որ զմժղուկս քամէք, եւ զուղտս կլանէք։ 25 Վա՛յ ձեզ դպրաց եւ փարիսեցւոց կեղծաւորաց. զի սրբէք զարտաքին զբաժակին եւ զսկաւառակի, եւ ՚ի ներքոյ լի՛ են յափշտակութեամբ եւ անխառնութեամբ[432]։ 26 Փարիսեցի՛ կոյր՝ սրբեա՛ նախ զներքի՛ն բաժակին եւ զսկաւառակին, զի լինիցի եւ արտաքինն նոցա սուրբ։ 27 Վա՛յ ձեզ դպրաց եւ փարիսեցւոց կեղծաւորաց. զի նման էք գերեզմանաց բռելոց, որ արտաքոյ երեւին գեղեցիկք, եւ ՚ի ներքոյ լի՛ են ոսկերօք մեռելոց, եւ ամենայն պղծութեամբ[433]։ 28 Նո՛յնպէս եւ դուք՝ արտաքոյ երեւիք մարդկան արդարք, եւ ՚ի ներքոյ լի՛ էք կեղծաւորութեամբ եւ անօրէնութեամբ։ 29 Վա՛յ ձեզ դպրաց եւ փարիսեցւոց կեղծաւորաց. զի շինէք զշիրիմս մարգարէից, եւ զարդարէ՛ք զգերեզմանս արդարոց։ 30 Եւ ասէք. Եթէ էա՛ք յաւուրս հարցն մերոց՝ ո՛չ հաղորդէաք արեան մարգարէիցն։ 31 Ապա ուրեմն վկայէ՛ք զանձանց՝ եթէ որդի՛ք էք այնոցիկ՝ որ կոտորէին զմարգարէսն[434]։ 32 Եւ դուք՝ լցէ՛ք զչափ հարցն ձերոց։ 33 Օ՛ձք՝ ծնո՛ւնդք իժից, զիա՞րդ փախնուցուք ՚ի դատաստանէ գեհենին։ 34 Վասն այդորիկ՝ ահաւասիկ ես առաքե՛մ առ ձեզ մարգարէս, եւ իմաստունս, եւ դպիրս. ՚ի նոցանէ սպանանիցէք, եւ ՚ի խաչ հանիցէք, եւ ՚ի նոցանէ տանջիցէ՛ք ՚ի ժողովուրդս ձեր, եւ հալածիցէք ՚ի քաղաքէ ՚ի քաղաք[435]։ 35 Որպէս զի եկեսցէ ՚ի վերայ ձեր ամենայն արի՛ւն արդար հեղեալ յերկրի. յարենէն Աբելի՛ արդարոյ մինչեւ ցարի՛ւնն Զաքարիայ որդւոյ Բարաքեայ՝ զոր սպանէք ընդ մէջ տաճարին եւ սեղանոյ[436]։ 36 Ամէն ասե՛մ ձեզ. Եկեսցէ՛ այն ամենայն ՚ի վերայ ազգիս այսորիկ։ 37 Երուսաղէ՜մ, Երուսաղէ՜մ. որ կոտորէր զմարգարէս՝ եւ քարկոծ առնէր զառաքեալսն առ նա. քանի՜ցս անգամ կամեցայ ժողովել զմանկունս քո՝ զոր օրինակ ժողովէ հաւ զձագս իւր ընդ թեւովք, եւ ո՛չ կամեցարուք[437]։ 38 Ահա թողեա՛լ լիցի ձեզ տունդ ձեր աւերակ։ 39 Բայց ասե՛մ ձեզ, թէ ո՛չ եւս տեսանիցէք զիս յայսմ հետէ, մինչեւ ասիցէք. Օրհնեա՛լ եկեալն յանուն Տեառն[438]։
էէ 1 Եւ ելեալ արտաքս Յիսուս ՚ի տաճարէն՝ գնա՛յր. եւ մատեան աշակերտքն ցուցանե՛լ նմա զշինուածս տաճարին[439]։ 2 Եւ նա՝ պատասխանի՛ ետ՝ եւ ասէ ցնոսա. Տեսանիցէ՞ք զայդ ամենայն, ամէն ամէն ասե՛մ ձեզ. ո՛չ մնասցէ այդր քար՝ ՚ի քարի վերայ որ ո՛չ քակտեսցի[440]։
ԾԷ 3 Եւ մինչդեռ նստէր ՚ի լերինն Ձիթենեաց, մատեան առ նա աշակերտքն առանձինն՝ եւ ասեն. Ասա՛ մեզ, ե՞րբ լինիցի այդ, եւ կամ զի՞նչ նշա՛ն իցէ քոյոյ գալստեանն, եւ վախճանի աշխարհիս։ 4 Պատասխանի ետ Յիսուս՝ եւ ասէ ցնոսա. Զգո՛յշ լերուք՝ գուցէ ոք զձեզ խաբիցէ[441]. 5 զի բազումք գայցեն յանուն իմ, եւ ասիցեն՝ թէ ե՛ս եմ Քրիստոսն, եւ զբազո՛ւմս մոլորեցուցանիցեն[442]։ 6 Լսելո՛ց էք պատերազմունս՝ եւ զհամբաւս պատերազմաց. զգո՛յշ լերուք՝ մի՛ խռովեսջիք, զի պա՛րտ է լինել այնմ ամենայնի, այլ չեւ՛ է կատարած[443]։ 7 Յարիցէ՛ ազգ յազգի վերայ, եւ թագաւորութիւն ՚ի թագաւորութեան. եւ եղիցին սո՛վք եւ սրածութիւնք, եւ սասանութիւնք ՚ի տեղիս տեղիս[444]։ 8 Սակայն եւ այն ամենայն՝ սկի՛զբն է երկանց։ 9 Յայնժամ մատնեսցեն զձեզ ՚ի նեղութիւն, եւ սպանանիցե՛ն զձեզ. եւ եղիջիք ատեցեալք յամենայն ազգաց վասն անուան իմոյ[445]։ 10 Եւ յայնժամ գայթագղեսցե՛ն բազումք, եւ զմիմեանս մատնեսցե՛ն՝ եւ ատեսցե՛ն զմիմեանս։ 11 Եւ բազո՛ւմ սուտ մարգարէք յարիցեն, եւ զբազումս մոլորեցուսցեն։ 12 Եւ վասն բազմանալոյ անօրէնութեանն, ցամաքեսցի՛ սէր բազմաց։ 13 Բայց որ համբերեացն ՚ի սպառ, նա կեցցէ՛[446]։ 14 Եւ քարոզեսցի՛ աւետարանս արքայութեան ընդ ամենայն տիեզերս՝ ՚ի վկայութիւն ամենայն հեթանոսաց. եւ ապա՛ եկեսցէ կատարած։ 15 Արդ՝ յորժամ տեսանիցէք զպղծութիւն աւերածոյն, որ ասացեալն է ՚ի ձեռն Դանիէլի մարգարէի. զի կայցէ ՚ի տեղւոջն սրբութեան. որ ընթեռնուն՝ ՚ի մի՛տ առցէ[447]։ 16 Յայնժամ որ ՚ի Հրէաստանի իցեն՝ փախիցեն ՚ի լերինս. 17 եւ որ ՚ի տանիս կայցէ, մի՛ իջցէ առնուլ ինչ ՚ի տանէ իւրմէ. 18 եւ որ յանդի իցէ, մի՛ դարձցի յետս առնուլ զձորձս իւր։ 19 Բայց վա՛յ իցէ յղեաց եւ ստնտուաց յաւուրսն յայնոսիկ։ 20 Յաղօ՛թս կացէք՝ զի մի՛ լինիցի փախուստն ձեր ձմերանի, եւ մի՛ ՚ի շաբաթու։ 21 Զի եղիցի յայնժամ նեղութիւն մե՛ծ, որպիսի ո՛չ եղեւ իսկզբանէ արարածոց աշխարհի մինչեւ ցայժմ, եւ ո՛չ այլ լիցի։ 22 Եւ եթէ ո՛չ կարճէին աւո՛ւրքն այնոքիկ, ո՛չ ապրէր ամենայն մարմին. բայց վասն ընտրելոցն՝ կարճեսցի՛ն աւուրքն այնոքիկ[448]։ 23 Յայնժամ՝ թէ ոք ասիցէ ձեզ. Ահաւասիկ ա՛ստ է Քրիստոսն կամ անդ, մի՛ հաւատայցէք։ 24 Զի յարիցեն սո՛ւտ քրիստոսք եւ սո՛ւտ մարգարէք. եւ տայցեն նշա՛նս մեծամեծս եւ արուեստս, մինչ մոլորեցուցանել՝ թէ հնար ինչ իցէ՝ եւ զընտրեալսն[449]։ 25 Ահա յառաջագոյն ասացի ձեզ[450]։ 26 Ապա թէ ասիցեն ձեզ. Ահաւանիկ յանապատի է, մի՛ ելանիցէք. եւ թէ ահա՝ յըշտեմարա՛նս է, մի՛ հաւատայցէք։ 27 Զի որպէս փայլակն՝ որ ելանէ յարեւելից՝ եւ երեւի մինչեւ յարեւմուտս, ա՛յնպէս եղիցի գալուստն Որդւոյ մարդոյ։ 28 Զի ուր գէշն իցէ, ա՛նդր ժողովեսցին արծուիք[451]։ 29 Վաղվաղակի յետ նեղութեան աւուրցն այնոցիկ՝ արեգակն խաւարեսցի՛ եւ լուսին՝ ո՛չ տացէ զլոյս իւր. եւ աստեղք՝ անկցի՛ն յերկնից եւ զօրութիւնք երկնից՝ շարժեսցին։ 30 Եւ ապա երեւեսցի նշան Որդւոյ մարդոյ յերկինս. եւ յայնժամ կոծեսցին ամենայն ազգք երկրի. եւ տեսցեն զՈրդի մարդոյ եկեա՛լ ՚ի վերայ ամպոց երկնից զօրութեամբ եւ փառօք բազմօք։ 31 Եւ առաքեսցէ զհրեշտակս իւր փողով մեծաւ, եւ ժողովեսցեն զընտրեալս նորա ՚ի չորից հողմոց՝ ՚ի ծագա՛ց երկնից մինչեւ ՚ի ծագս նոցա։ 32 ՚Ի թզենւո՛յ անտի ուսարո՛ւք զառակն. զի յորժամ նորա ոստքն կակղասցին, եւ տերեւն ցըցուիցի, գիտէք թէ մե՛րձ է ամառն[452]։ 33 Նոյնպէս եւ դուք՝ յորժամ տեսանիցէք զա՛յս ամենայն, գիտասջի՛ք թէ մերձ է ՚ի դուրս[453]։ 34 Ամէն ասե՛մ ձեզ՝ եթէ ո՛չ անցցէ ազգս այս, մինչեւ այս ամենայն եղիցի։ 35 Երկինք եւ երկիր անցցեն, եւ բանք իմ մի՛ անցցեն։
ԾԸ 36 Բայց վասն աւուրն այնորիկ եւ ժամու, ո՛չ ոք գիտէ. ո՛չ հրեշտակք երկնից, եւ ո՛չ Որդի՝ բայց միայն Հա՛յր։ 37 Այլ որպէս աւուրքն Նոյի, նո՛յնպէս եղիցի գալո՛ւստն Որդւոյ մարդոյ[454]։ 38 Զի որպէս էին յաւուրսն որ յառա՛ջ քան զջրհեղեղն, ուտէին եւ ըմպէին, կանա՛յս առնէին եւ արա՛նց լինէին, մինչեւ յօրն՝ յորում եմուտ Նո՛յ ՚ի տապանն, 39 եւ ո՛չ գիտացին՝ մինչեւ եկն ջրհեղեղն եւ եբա՛րձ զամենեսին, ա՛յնպէս եղիցի եւ գալուստն Որդւոյ մարդոյ։ 40 Յայնժամ թէ իցեն երկու յագարակի, մին առնուցու եւ մեւսն թողուցու[455]։ 41 Եւ եթէ երկու աղայցեն ՚ի մի երկանս, մին առնուցու եւ մեւսն թողուցո՛ւ[456]։ 42 Արթո՛ւն կացէք՝ զի ո՛չ գիտէք յորում ժամու Տէրն ձեր գայ[457]։ 43 Զայն գիտասջի՛ք, եթէ գիտէ՛ր տանուտէր՝ յորո՛ւմ պահու գող գայ, սկէր՝ եւ ո՛չ տայր ակա՛ն հատանել զտանն իւրոյ[458]։ 44 Վասն այսորիկ եւ դուք՝ եղերո՛ւք պատրաստք, զի յորում ժամու ո՛չ ակն ունիցիք՝ գա՛յ Որդի մարդոյ։ 45 Իսկ ո՞վ իցէ հաւատարիմ ծառայ եւ իմաստուն, զոր կացոյց տէր իւր ՚ի վերայ ծառայից իւրոց՝ տա՛լ նոցա կերակուր ՚ի ժամու։ 46 Երանի՛ իցէ ծառային այնմիկ՝ զոր եկեալ տէրն գտանիցէ արարեալ ա՛յնպէս[459]։ 47 Ամէն ասեմ ձեզ, զի ՚ի վերայ ամենայն ընչից իւրոց կացուսցէ զնա։ 48 Ապա թէ ասիցէ ծառայն չար՝ ՚ի սրտի իւրում. Տէր իմ յամէ՛ զգալ[460]. 49 եւ սկսանիցի հարկանել զծառայակի՛ցս իւր, ուտիցէ եւ ըմպիցէ ընդ արբեցօղս. 50 գայցէ՛ տէր ծառային այնորիկ՝ յաւուր յորում ո՛չ ակն ունիցի, եւ ՚ի ժամու յորում ո՛չ գիտիցէ[461]. 51 եւ կտրեսցէ զնա ընդ մէջ, եւ զբաժին նորա ընդ կեղծաւո՛րս դիցէ. ա՛նդ եղիցի լա՛լ եւ կրճել ատամանց[462]։
ԾԹ 1 Յայնժամ նմանեսցի արքայութիւն երկնից տա՛սն կուսանաց, որոց առեալ զլապտերս իւրեանց՝ ելին ընդ առաջ փեսայի եւ հարսին[463]։ 2 Հինգն ՚ի նոցանէ յիմարք էին՝ եւ հինգն իմաստունք։ 3 Յիմարքն առին զլապտերսն, եւ ձէթ ընդ իւրեանս ո՛չ բարձին։ 4 Իսկ իմաստունքն առին եւ ձէ՛թ ամանօք ընդ լապտերս իւրեանց[464]։ 5 Եւ ՚ի յամել փեսային, նիրհեցի՛ն ամենեքեան եւ ՚ի քո՛ւն մտին։ 6 Եւ ՚ի մէջ գիշերի եղեւ բարբառ. Ահա՛ փեսայ գա՛յ արի՛ք ընդ առաջ նորա[465]։ 7 Յայնժամ յարեան ամենայն կուսանքն, եւ կազմեցին զլապտերս իւրեանց։ 8 Ասեն յիմարքն ցիմաստունսն. Տո՛ւք մեզ յիւղոյդ ձերմէ, զի ահա՝ շիջանին լապտերքս մեր։ 9 Պատասխանի՛ ետուն իմաստունքն՝ եւ ասեն. Գուցէ ո՛չ իցէ մեզ եւ ձեզ բաւական, այլ երթա՛յք ՚ի վաճառականս՝ եւ գնեսջի՛ք ձեզ։ 10 Իբրեւ նոքա գնացին գնել՝ եւ եկն փեսայն եւ պատրաստքն մտի՛ն ընդ նմա ՚ի հարսանիսն՝ եւ փակեցա՛ւ դուռնն[466]։ 11 Յետոյ՝ գան եւ ա՛յլ կուսանքն՝ եւ ասեն. Տէ՛ր տէ՛ր՝ բա՛ց մեզ։ 12 Նա պատասխանի ետ եւ ասէ. Ամէն ասե՛մ ձեզ, թէ ո՛չ գիտեմ զձեզ[467]։ 13 Արթո՛ւն կացէք՝ զի ո՛չ գիտէք զօրն եւ ո՛չ զժամ[468]։
Կ 14 Որպէս այր մի գնացեալ ՚ի տա՛ր աշխարհ, կոչեաց զծառայս իւր՝ եւ ետ նոցա զինչս իւր։ 15 Ումեմն ետ հինգ քանքար, եւ ումեմն երկո՛ւս, եւ ումեմն մի՛. իւրաքանչի՛ւր ըստ իւրո՛ւմ կարի, եւ գնա՛ց[469]։ 16 Չոգաւ վաղվաղակի՝ որ ա՛ռ զհինգն, գործեա՛ց նոքօք, եւ շահեցաւ ա՛յլ եւս հինգ։ 17 Նոյնպէս եւ որ զերկո՛ւսն շահեցաւ ա՛յլ եւս երկուս։ 18 Եւ որ զմի՛ն առ՝ գնաց փորեա՛ց զերկիր, եւ թաքոյց զարծաթ տեա՛ռն իւրոյ։ 19 Յետ բազում ժամանակի, գա՛յ տէր ծառայիցն այնոցիկ, եւ առնէ համա՛րս ՚ի մէջ նոցա։ 20 Եւ մատուցեա՛լ որ զհինգ քանքարն առ, մատոյց ա՛յլ եւս հինգ քանքար՝ եւ ասէ. Տէ՛ր՝ հինգ քանքա՛ր ետուր ցիս, արդ ահաւասիկ՝ հինգ ա՛յլ եւս քանքար ՚ի վերայ շահեցայ[470]։ 21 Ասէ ցնա տէրն իւր. Ազնի՛ւ ծառայ՝ բարի՛ եւ հաւատարիմ, որովհետեւ ՚ի սակաւուդ հաւատարի՛մ ես, ՚ի վերայ բազմա՛ց կացուցի զքեզ. մո՛ւտ յուրախութիւն տեառն քոյ[471]։ 22 Մատուցեալ եւ որոյ զերկո՛ւս քանքարսն առեալ էր, եւ ասէ. Տէ՛ր՝ երկո՛ւս քանքարս ետուր ցիս, ահաւասիկ երկո՛ւս եւս ա՛յլ քանքարս՝ զոր ՚ի վերայ շահեցայ։ 23 Ասէ ցնա տէրն իւր. Ազնի՛ւ ծառայ՝ բարի՛ եւ հաւատարի՛մ, որովհետեւ ՚ի սակաւո՛ւդ հաւատարիմ ես, ՚ի վերայ բազմա՛ց կացուցից զքեզ. մո՛ւտ յուրախութիւն տեառն քոյ։ 24 Մատուցեալ եւ որոյ զմի՛ քանքարն առեալ էր, եւ ասէ. Տէր՝ գիտէի զի այր մի խի՛ստ ես, հնձես՝ զոր ո՛չ սերմանեցեր, եւ ժողովե՛ս՝ ուստի ո՛չ սփռեցեր[472]. 25 երկեա՛յ՝ գնացի եւ թաքուցի՛ զքանքարս քո յերկրի. արդ՝ աւասիկ քոյդ՝ ցքե՛զ[473]։ 26 Պատասխանի ետ տէրն՝ եւ ասէ ցնա. Ծառա՛յ չար եւ վատ՝ գիտէիր թէ հնձեմ՝ ուստի ո՛չ սերմանեցի, եւ ժողովե՛մ՝ ուստի ո՛չ սփռեցի[474]. 27 պա՛րտ էր քեզ արկանել զարծաթդ իմ ՚ի սեղանաւորս, եւ եկեալ ես՝ տոկոսեօ՛ք պահանջէի զիմն։ 28 Արդ՝ առէ՛ք ՚ի դմանէ զքանքարդ՝ եւ տո՛ւք այնմ որ ունիցի զտա՛սն քանքարն։ 29 Զի ամենայնի որ ունիցի՝ տացի՛ եւ յաւելցի, եւ որ ո՛չն ունիցի, եւ զոր ունիցի՛ն՝ բարձցի՛ ՚ի նմանէ[475]։ 30 Եւ զծառայդ անպիտան հանէ՛ք ՚ի խաւարն արտաքին. ա՛նդ եղիցի լալ եւ կրճել ատամանց։
ԿԱ 31 Եւ յորժամ եկեսցէ Որդի մարդոյ փառօք իւրովք՝ եւ ամենայն հրեշտակք ընդ նմա, յայնժամ նստցի՛ յաթոռ փառաց իւրոց։ 32 Եւ ժողովեսցին առաջի նորա ամենայն ազգք, եւ մեկնեսցէ զնոսա ՚ի միմեանց, որպէս հովիւ զի մեկնէ զօդիս յայծեաց[476]. 33 եւ կացուսցէ զօդիսն ընդ աջմէ՛ իւրմէ եւ զայծիսն ՚ի ձախմէ[477]։ 34 Յայնժամ ասասցէ՛ Թագաւորն ցայնոսիկ՝ որ ընդ աջմէն իցեն. Եկա՛յք օրհնեալք Հօ՛ր իմոյ, ժառանգեցէ՛ք զպատրաստեալ ձեզ արքայութիւնն իսկզբանէ աշխարհի[478]։ 35 Զի քաղցեայ՝ եւ ետո՛ւք ինձ ուտել. ծարաւեցի՝ եւ արբուցէք ինձ. օտա՛ր էի՝ եւ ժողովեցէք զիս. 36 մերկ՝ եւ զգեցուցէք զիս. հիւանդ էի՝ եւ տեսէք զիս. ՚ի բանտի էի՝ եւ եկի՛ք առ իս[479]։ 37 Յայնժամ պատասխանի տացեն նմա արդարքն եւ ասասցեն. Տէր՝ ե՞րբ տեսաք զքեզ քաղցեալ՝ եւ կերակրեցաք. կամ ծարաւի՝ եւ արբուցաք[480]. 38 ե՞րբ տեսաք զքեզ օտար՝ եւ ժողովեցաք, կամ մերկ՝ եւ զգեցուցաք։ 39 Ե՞րբ տեսաք զքեզ հիւանդ՝ կամ ՚ի բանտի, եւ եկաք առ քեզ։ 40 Պատասխանի՛ տացէ Թագաւորն՝ եւ ասասցէ ցնոսա. Ամէն ասե՛մ ձեզ. Որովհետեւ արարէք միում յեղբարցս այսոցիկ փոքրկանց՝ ինձ արարէք[481]։ 41 Յայնժամ ասասցէ՛ եւ ցայնոսիկ՝ որ ընդ ահեկէն իցեն. Երթա՛յք յինէն՝ ա՛նիծեալք ՚ի հուրն յաւիտենական, որ պատրաստեալ է Սատանայի՛ եւ հրեշտակաց նորա։ 42 Զի քաղցեայ՝ եւ ո՛չ ետուք ինձ ուտել, ծարաւեցի՝ եւ ո՛չ արբուցէք զիս. 43 օտար էի՝ եւ ո՛չ ժողովեցէք զիս, մերկ էի՝ եւ ո՛չ զգեցուցէք զիս, հիւանդ՝ եւ ՚ի բանտի՝ եւ ո՛չ տեսէք զիս[482]։ 44 Յայնժամ պատասխանի՛ տացեն եւ նոքա՝ եւ ասասցեն. Տէր՝ ե՞րբ տեսաք զքեզ քաղցեալ՝ կամ ծարաւի, կամ օտար, կամ մերկ, կամ հիւանդ, կամ ՚ի բանտի, եւ ո՛չ պաշտեցաք զքեզ։ 45 Յայնժամ պատասխանի՛ տացէ նոցա՝ եւ ասասցէ. Ամէն ասե՛մ ձեզ. Որովհետեւ ո՛չ արարէք միում ՚ի փոքրկանցս յայսցանէ, եւ ո՛չ ինձ արարէք։ 46 Եւ երթիցեն նոքա ՚ի տանջանսն յաւիտենականս, եւ արդարքն ՚ի կեա՛նսն յաւիտենականս։
1 Եւ եղեւ իբրեւ կատարեաց Յիսուս զամենայն զբանս զայսոսիկ, ասէ՛ ցաշակերտսն իւր[483]. 2 Գիտէ՛ք, զի յետ երկուց աւուրց զատիկ լինի. եւ Որդի մարդոյ մատնի ՚ի խա՛չ ելանել։ վջ 3 Յայնժամ ժողովեցան քահանայապետքն եւ դպիրք եւ ծերք ժողովրդեանն ՚ի սրա՛հ քահանայապետին՝ որում անուն էր Կայիափա. 4 եւ արարին խորհուրդ՝ զի նենգութեամբ կալցին զՅիսուս՝ եւ սպանցեն[484]։ 5 Բայց ասէին, թէ մի՛ ՚ի տօնի աստ՝ զի մի՛ խռովութիւն լինիցի ՚ի ժողովրդեանն[485]։
ԿԲ 6 Իբրեւ եկն Յիսուս ՚ի Բեթանիա ՚ի տուն Սիմոնի բորոտի[486], 7 մատեա՛ւ առ նա կին մի, որ ունէր շիշ իւղոյ ծանրագնի, եւ թափեա՛ց ՚ի գլուխ նորա ՚ի բազմականին[487]։ 8 Իբրեւ տեսին աշակերտքն՝ բարկացա՛ն՝ եւ ասեն. Ընդէ՞ր է կորուստդ այդ իւղոյդ[488]. 9 զի մա՛րթ էր վաճառել զդա մեծագնի՝ եւ տա՛լ աղքատաց[489]։ 10 Գիտա՛ց Յիսուս՝ եւ ասէ ցնոսա. Զի՞ աշխատ առնէք զկինդ, գործ մի բարի՛ գործեաց դա յիս։ 11 Յամենայն ժամ զաղքատս ընդ ձե՛զ ունիք, բայց զիս ո՛չ հանապազ ընդ ձեզ ունիք։ 12 Արկանել դորա զեւղդ ՚ի մարմին իմ, առ ՚ի թաղելո՛յ զիս նշանակեաց։ 13 Բայց ամէն ասե՛մ ձեզ, զի ուր եւ քարոզեսցի աւետարանս այս ընդ ամենայն աշխարհ՝ խօսեսցի՛ եւ զոր արա՛ր դա՝ ՚ի յիշատա՛կ դորա[490]։ 14 Յայնժամ գնաց մի յերկոտասանիցն անուանեալն Յո՛ւդա Սկարիովտացի՝ առ քահանայապետսն, եւ ասէ[491]. 15 Զի՞նչ կամիք տալ ինձ, եւ ես մատնեցի՛ց զնա ձեզ։ Եւ նոքա կշռեցին նմա երեսո՛ւն արծաթի[492]։ 16 Եւ յայնմ հետէ խնդրէր պարա՛պ՝ զի մատնեսցէ՛ զնա նոցա[493]։
ԿԳ 17 Եւ յառաջնում աւուր բաղարջակերացն մատեա՛ն աշակերտքն առ Յիսուս եւ ասեն. Ո՞ւր կամիս՝ զի պատրաստեսցո՛ւք քեզ ուտել զզատիկն[494]։ 18 Եւ նա՝ ասէ ցնոսա. Երթա՛յք ՚ի քաղաքն առ այս անուն, եւ ասացէ՛ք ցնա. Վարդապե՛տ ասէ. Ժամանակ իմ մերձեա՛լ է, առ քե՛զ առնեմ զզատիկ աշակերտօքս հանդերձ[495]։ 19 Եւ արարին աշակերտքն որպէս հրամայեաց նոցա Յիսուս, եւ պատրաստեցին զզատիկն։ 20 Եւ իբրեւ երեկո՛յ եղեւ՝ կա՛յր բազմեա՛լ ընդ երկոտասան աշակերտսն։ 21 Եւ մինչ դեռ ուտէին նոքա, ասէ՛. Ամէն ասե՛մ ձեզ, զի մի՛ ոմն ՚ի ձէնջ մատնելո՛ց է զիս։ 22 Եւ տրտմեցա՛ն յոյժ. եւ սկսան ասել ցնա՝ իւրաքանչի՛ւր ոք ՚ի նոցանէ. Միթէ ե՛ս իցեմ Տէր[496]։ 23 Նա՝ պատասխանի ետ՝ եւ ասէ. Որ մխեաց ընդ իս զձեռն իւր ՚ի սկաւառակն՝ նա՛ մատնելոց է զիս[497]։ 24 Որդի մարդոյ երթա՛յ՝ որպէս գրեալ է վասն նորա. բայց վա՛յ մարդոյն այնմիկ՝ յոյր ձեռս Որդին մարդոյ մատնեսցի. լաւ էր նմա՝ թէ չէ՛ր ծնեալ մարդն այն[498]։ 25 Պատասխանի ետ Յուդա՝ որ մատնելոցն էր զնա՝ եւ ասէ. Միթէ ե՛ս իցեմ վա՛րդապետ։ Ասէ ցնա. Դո՛ւ ասացեր։
ԿԴ 26 Եւ մինչդեռ ուտէին նոքա, ա՛ռ Յիսուս հաց՝ օրհնեա՛ց եւ եբե՛կ, եւ ետ աշակերտացն՝ եւ ասէ. Առէ՛ք կերա՛յք՝ ա՛յս է մարմին իմ[499]։ 27 Եւ առեալ բաժակ գոհացա՛ւ՝ ետ նոցա եւ ասէ. Արբէ՛ք ՚ի դմանէ ամենեքին[500]. 28 զի ա՛յդ է արիւն իմ նորո՛յ ուխտի, որ ՚ի վերայ բազմաց հեղու ՚ի թողութիւն մեղաց։ 29 Բայց ասե՛մ ձեզ. Ո՛չ եւս արբից յայսմ հետէ ՚ի բերոյ որթոյ մինչեւ ցօրն ցայն՝ յորժամ արբից զդա ընդ ձեզ նո՛ր յարքայութեան Հօր իմոյ[501]։ 30 Եւ օրհնեցին, եւ ելին ՚ի լեառն Ձիթենեաց։
31 Յայնժամ ասէ ցնոսա Յիսուս. Ամենեքին դուք՝ գայթագղելո՛ց էք յինէն յայսմ գիշերի. զի գրեալ է՝ թէ հարից զհովիւն՝ եւ ցրուեսցի՛ն ոչխարք հօտին[502]։ 32 Եւ յետ յառնելոյն իմոյ, յառաջեցի՛ց քան զձեզ ՚ի Գալիլեա։ 33 Պատասխանի ետ Պետրոս՝ եւ ասէ ցնա. Թէպէտ եւ ամենեքեան գայթագղեսցին ՚ի քէն, սակայն ես ո՛չ գայթագղեցայց[503]։ 34 Ասէ ցնա Յիսուս. Ամէն ասե՛մ քեզ. զի յայսմ գիշերի՝ մինչչեւ՛ հաւու խօսեալ իցէ, երի՛ցս ուրասցիս զիս։ 35 Ասէ ցնա Պետրոս. Թէ եւ մեռանե՛լ հասանիցէ ընդ քեզ, զքեզ ո՛չ ուրացայց։ Նո՛յնպէս եւ ամենայն աշակերտքն ասէին։ 36 Յայնժամ գայ Յիսուս ընդ նոսա ՚ի գեղ մի՝ որում անուն էր Գեթսամանի, եւ ասէ ցնոսա. Նստարո՛ւք այդր՝ մինչեւ երթայց կացից յաղօ՛թս[504]։ 37 Եւ առեալ ընդ իւր զՊե՛տրոս՝ եւ զերկուս որդիսն Զեբեդեայ, սկսաւ տրտմե՛լ եւ հոգալ։ 38 Յայնժամ ասէ ցնոսա. Տրտո՛ւմ է ոգի իմ մինչեւ ՚ի մահ, կացէ՛ք աստ՝ եւ սկեցէ՛ք ընդ իս[505]։ 39 Եւ մատուցեալ յառաջ սակաւիկ մի՝ անկա՛ւ ՚ի վերայ երեսաց իւրոց, կաց յաղօթս՝ եւ ասէ. Հա՛յր իմ, եթէ հնա՛ր է՝ անցցէ՛ բաժակս այս յինէն. բայց ո՛չ որպէս ես կամիմ, այլ որպէս դո՛ւ[506]։ 40 Գա՛յ առ աշակերտսն, եւ գտանէ զնոսա ՚ի քո՛ւն, եւ ասէ՛ ցՊետրոս. Այդպէս ո՛չ կարացէք մի ժամ արթուն կալ ընդ իս[507]։ 41 Արթո՛ւն կացէք եւ աղօ՛թս արարէք՝ զի մի՛ անկանիցիք ՚ի փորձութիւն. հոգիս յօժա՛ր է՝ բայց մարմինս տկա՛ր[508]։ 42 Դարձեալ երկրորդ անգամ չոգաւ եկա՛ց յաղօթս Յիսուս՝ եւ ասէ. Հա՛յր իմ՝ եթէ հնա՛ր իցէ անցանել յինէն բաժակիս այսմիկ, ապա թէ ոչ՝ արբի՛ց զսա, եղիցի՛ն կամք քո[509]։ 43 Եւ եկեալ միւսանգամ եգիտ զնոսա ՚ի քո՛ւն, զի էին աչք իւրեանց ծանրացեա՛լք։ 44 Եթող զնոսա՝ եւ գնաց կաց յաղօ՛թս երրո՛րդ անգամ, եւ դարձեա՛լ զնոյն բան ասաց[510]։ 45 Յայնժամ գայ առ աշակերտսն՝ եւ ասէ ցնոսա. Ննջեցէ՛ք այսուհետեւ՝ եւ հանգերո՛ւք. զի ահա՝ հասեա՛լ է ժամ, եւ Որդի մարդոյ մատնի՛ ՚ի ձեռս մեղաւորաց[511]։ 46 Արիք երթիցո՛ւք աստի, զի ահաւասիկ եհա՛ս որ մատնելոց է զիս։
ԿԵ 47 Եւ մինչդեռ նա զայն խօսէր, ահա Յո՛ւդա՝ մի յերկոտասանիցն ե՛կն, եւ ընդ նմա ամբո՛խ բազում սրովք եւ բրօք՝ ՚ի քահանայապետիցն՝ եւ ՚ի ծերոց ժողովրդեանն[512]։ 48 Եւ որ մատնելոցն էր զնա՝ ե՛տ նոցա նշան՝ եւ ասէ. Ընդ որում ես համբուրեցից՝ նա՛ է, զնա՛ ունիցիք։ 49 Եւ վաղվաղակի մատուցեալ առ Յիսուս ասէ. Ո՛ղջ եր վա՛րդապետ։ Եւ համբուրեա՛ց ընդ նմա[513]։ 50 Եւ Յիսուս ասէ ցնա. Ը՛նկեր՝ վասն որո՞յ եկի՛րդ։ Յայնժամ մատուցեալ արկին ձեռս ՚ի Յիսուս եւ կալա՛ն զնա։ 51 Եւ ահա՝ մի ոմն յա՛յնցանէ՝ որ էին ընդ Յիսուսի, ձգեաց զձեռն եւ եհան զսո՛ւր իւր՝ եւ եհար զծառա՛յ քահանայապետին, եւ ՚ի բա՛ց եհան զունկն նորա[514]։ 52 Յայնժամ ասէ ցնա Յիսուս. Դարձո՛ զսուր քո ՚ի տեղի իւր, զի ամենեքեան՝ որ սո՛ւր առնուցուն՝ սրո՛վ անկցին[515]։ 53 Թէ համարիցիս՝ թէ ո՞չ կարիցեմ աղաչել զՀա՛յր իմ. եւ հասուցանիցէ ինձ ա՛յժմ այսր՝ աւելի՛ քան զերկոտասա՛ն գունդս հրեշտակաց[516]։ 54 Այլ զիա՞րդ լնուցուն գիրք եթէ ա՛յսպէս պա՛րտ է լինել։ 55 Յա՛յնժամ ասաց Յիսուս ցամբոխսն. Իբրեւ ՚ի վերայ աւազակի ելէք սուսերօ՛ք եւ բրօք՝ ունե՛լ զիս. հանապազ առ ձեզ ՚ի տաճարին նստէի եւ ուսուցանէի, եւ ո՛չ կալայք զիս[517]։ 56 Այլ այս ամենայն եղեւ՝ զի լցցի՛ն գիրք մարգարէիցն։ Յայնժամ աշակերտքն ամենեքին թողին զնա եւ փախեա՛ն։ 57 Իսկ նոցա կալեալ զՅիսուս՝ ածին առ Կայիափա քահանայապետ՝ ուր դպիրքն եւ ծերք ժողովեալ էին։ 58 Եւ Պե՛տրոս զհե՛տ նորա երթայր բացագոյն մինչեւ ՚ի սրա՛հ քահանայապետին. եւ մտեալ ՚ի ներքս նստէ՛ր ընդ սպասաւորսն տեսանե՛լ զկատարածն։ 59 Իսկ քահանայապետքն եւ ամենայն ատեանն խնդրէին սո՛ւտ վկայութիւն զՅիսուսէ. զի սպանանիցեն զնա[518]. 60 եւ ո՛չ գտանէին ՚ի բազմաց սուտ վկայիցն մատուցելոց։ Յետոյ մատուցեալ երկու սուտ վկայք, 61 ասէին՝ թէ սա՛ ասէր. Կարօ՛ղ եմ քակել զտաճարն Աստուծոյ, եւ զերի՛ս աւուրս շինել։ 62 Եւ յարուցեալ քահանայապետն ասէ ցնա. Չտա՞ս ինչ պատասխանի, զի՛նչ դոքա ամբաստանեն զքէն[519]։ 63 Եւ Յիսուս լո՛ւռ կայր։ Պատասխանի՛ ետ քահանայապետն եւ ասէ ցնա. Երդմնեցուցանեմ զքեզ յԱստուած կենդանի, զի ասասցես մեզ՝ թէ դու ե՛ս Քրիստոսն Որդի Աստուծոյ։ 64 Ասէ ցնա Յիսուս. Դո՛ւ ասացեր. բայց ասե՛մ ձեզ. Յա՛յսմ հետէ տեսանիցէք զՈրդի մարդոյ նստեալ ընդ աջմէ Զօրութեանն՝ եւ եկեա՛լ ընդ ամպս երկնից[520]։ 65 Յայնժամ քահանայապետն պատառեա՛ց զհանդերձս իւր, եւ ասէ. Հայհոյեա՛ց. զի՞ եւս պիտոյ են մեզ վկայք, ահա արդ՝ լուա՛յք զհայհոյութիւն դորա[521]. 66 զի՞նչ հաճոյ է ձեզ։ Նոքա պատասխանի՛ ետուն եւ ասեն. Մահապա՛րտ է։ 67 Յայնժամ թքի՛ն ընդ երեսս նորա, եւ կռփեցի՛ն զնա. եւ ոմանք ապտակեցի՛ն, եւ ասեն. 68 Մարգարեա՛ց մեզ Քրիստոսդ, ո՞վ է՝ որ եհարն զքեզ։
ԿԶ 69 Իսկ Պե՛տրոս նստէ՛ր արտաքոյ ՚ի գաւթին. մատեա՛ւ առ նա աղախին մի՝ եւ ասէ. Եւ դո՛ւ ընդ Յիսուսի Գալիլեացւոյ էիր։ 70 Նա՛ ուրացա՛ւ առաջի ամենեցուն՝ եւ ասէ, թէ ո՛չ գիտեմ զի՛նչ խօսիսդ։ 71 Եւ իբրեւ ե՛լ նա արտաքս քան զդուռնն՝ ետես զնա ա՛յլ կին մի, եւ ասէ ցայնոսիկ՝ որ ա՛նդն կային. Եւ սա՛ ընդ Յիսուսի Նազովրեցւոյ էր[522]։ 72 Եւ դարձեալ ուրացաւ երդմամբ, թէ ո՛չ գիտեմ զայրն։ 73 Եւ յետ՝ սակա՛ւ միոյ մատուցեալ որք կայինն անդ՝ եւ ասեն ցՊե՛տրոս. Արդարեւ եւ դո՛ւ ՚ի նոցանէ ես, քանզի եւ խօսք քո յայտ առնեն զքեզ[523]։ 74 Յայնժամ սկսաւ նզովել եւ երդնուլ, թէ ո՛չ գիտեմ զայրն։ Եւ իսկոյն՝ հա՛ւ խօսեցաւ։ 75 Եւ յիշեա՛ց Պետրոս զբանն Յիսուսի զոր ասաց, թէ մինչչեւ՝ հաւու խօսեալ իցէ՝ երիցս ուրասցի՛ս զիս։ Եւ ելեալ արտաքս՝ ելա՛ց դառնապէս։
1 Իբրեւ ա՛յգ եղեւ, խորհուրդ արարին ամենայն քահանայապետքն եւ ծերք ժողովրդեանն վասն Յիսուսի՝ սպանանե՛լ զնա։ 2 Կապեցին զնա, եւ առին գնացին. եւ ետո՛ւն ՚ի ձեռս Պոնտացւոյ Պիղատոսի՛ դատաւորի[524]։
ԿԷ 3 Յայնժամ տեսեա՛լ Յուդայի՝ որ մատնեացն զնա, թէ պարտաւորեցաւ, զղջացա՛ւ. եւ դարձոյց զարծաթն առ քահանայապետսն եւ ծերս ժողովրդեանն[525]՝ 4 եւ ասէ. Մեղա՛յ զի մատնեցի զարիւն արդար։ Եւ նոքա ասեն. Մեզ՝ չէ՛ փոյթ, դո՛ւ գիտես։ 5 Եւ ընկէց զարծաթն ՚ի տաճարին՝ եւ գնաց, եւ չոգաւ խեղդեցա՛ւ[526]։ 6 Իսկ քահանայապետիցն առեալ զարծաթն՝ ասեն. Ո՛չ է արժան ընդունել զա՛յդ ՚ի կորբանն, քանզի գինք արեան են[527]։ 7 Խորհուրդ արարեալ, գնեցի՛ն այնու զագարակն բրտի ՚ի գերեզմա՛ն օտարաց[528]։ 8 Վասն ա՛յնորիկ կոչեցաւ ագարակն այն Ագարակ արեա՛ն՝ մինչեւ ցայսօր։ 9 Յայնժամ լցա՛ւ՝ որ ասացաւն ՚ի ձեռն Երեմիայի մարգարէի. Եւ առին զերեսուն արծաթին զգինս վաճառելոյն, զոր արկին յորդւոցն Իսրայէլի[529], 10 եւ ետուն զնա յագարա՛կն բրտի, որպէս հրամայեա՛ց ինձ Տէր։ 11 Եւ Յիսուս եկա՛ց առաջի դատաւորին. եհարց ցնա դատաւորն՝ եւ ասէ. Դո՞ւ ես թագաւորն Հրէից։ Եւ Յիսուս ասէ. Դո՛ւ ասես։ 12 Եւ ՚ի չարախօսե՛լն նորա ՚ի քահանայապետիցն եւ ՚ի ծերոց, ո՛չ ինչ ետ պատասխանի։ 13 Յայնժամ ասէ ցնա Պեղատոս. Ո՞չ լսես՝ որչափ դոքա հակառակ քո վկայեն[530]։ 14 Եւ ո՛չ ետ նմա պատասխանի՝ եւ ո՛չ բան մի, մինչեւ զարմանա՛լ դատաւորին յոյժ։ 15 Բայց ըստ տօնի սովո՛ր էր դատաւորն արձակե՛լ ժողովրդեանն կապեա՛լ մի՝ զոր կամէին[531]։ 16 Ունէին յայնժամ կապեալ մի նշանաւոր, որում անուն էր Յեսո՛ւ Բարա՛բբայ[532]։ 17 Իբրեւ ժողովեցան, ասէ ցնոսա Պեղատոս. Զո՞ կամիք յերկուց աստի՝ զի արձակեցից ձեզ, զՅեսո՛ւ Բարա՛բբա՝ եթէ զՅիսուս զանուանեալն Քրիստոս։ 18 Քանզի գիտէր՝ թէ առ նախանձո՛ւ մատնեցին զնա։ 19 Եւ մինչ նստէր յատենին, առաքեաց առ նա կի՛նն իւր՝ եւ ասէ. Չկա՛յ ինչ՝ քո եւ արդարոյն այնորիկ, զի բազո՛ւմ անցք անցին ընդ իս այսօր յանուրջս վասն նորա[533]։ 20 Իսկ քահանայապետքն եւ ծերք հաւանեցուցին զժողովուրդն, զի խնդրեսցեն զԲարա՛բբայն՝ եւ զՅիսուս կորուսցե՛ն[534]։ 21 Պատասխանի ետ դատաւորն՝ եւ ասէ ցնոսա. Զո՞ կամիք զի արձակեցից ձեզ յերկուց աստի։ Եւ նոքա ասեն. զԲարա՛բբա[535]։ 22 Ասէ ցնոսա Պեղատոս. Իսկ զի՞ արարից զՅիսուս զանուանեալն Քրիստոս։ 23 Ասեն ամենեքեան. Խաչեսցի՛։ Եւ նա՝ ասէ. Զի՞նչ չար արար։ Եւ նոքա առաւել եւս աղաղակէին եւ ասէին. Խաչեսցի՛։ 24 Եւ տեսեալ Պիղատոսի՝ թէ ո՛չ ինչ օգնէ, այլ առաւե՛լ խռովութիւն լինի, առեալ ջուր՝ լուա՛ց զձեռս առաջի ժողովրդեանն՝ եւ ասէ. Քաւեա՛լ եմ ես յարենէ արդարոյդ այդորիկ. դո՛ւք գիտասջիք[536]։ 25 Պատասխանի՛ ետ ամենայն ժողովուրդն՝ եւ ասէ. Արիւն դորա՝ ՚ի վերայ մե՛ր եւ ՚ի վերայ որդւո՛ց մերոց։ 26 Յայնժամ արձակեաց նոցա զԲարա՛բբայն. եւ զՅիսուս գա՛ն հարեալ ետ ՚ի ձեռս՝ զի խաչեսցի՛։ 27 Յայնժամ զինուորք դատաւորին առին զՅիսուս յապարանս. եւ ժողովեցի՛ն ՚ի վերայ նորա զամենայն զգունդն։ 28 Մերկացի՛ն զնա, եւ արկին զնովաւ քղամի՛դ կարմիր[537]։ 29 Եւ բոլորեալ պսա՛կ ՚ի փշոց՝ եդին ՚ի գլուխ նորա, եւ եղէգն յաջու ձեռին նորա. ՚ի ծունր իջեալ առաջի նորա՝ կատակէին եւ ասէին. Ո՛ղջ եր՝ թագաւոր Հրէից[538]։ 30 Եւ թքեալ ՚ի նա՝ առնուին զեղէգնն եւ ծեծէին զգլուխ նորա։ 31 Եւ յորժամ ձաղեցին զնա, մերկացուցին ՚ի նմանէ զքղամիդն կարմիր՝ եւ ագուցին նմա զի՛ւր հանդերձն, եւ տարան զնա ՚ի խա՛չ հանել[539]։ 32 Եւ ելեալ արտաքս՝ գտին այր մի Կիւրենացի՝ անուն Սի՛մովն, զնա կալան պահակ՝ զի բարձցէ՛ զխաչն նորա։ 33 Եւ եկեալ ՚ի տեղին անուանեալ Գողգոթա, որ է տեղի՛ կառափելոյ[540]։ 34 Ետուն նմա ըմպել գինի՛ ընդ լեղի՛ խառնեալ. եւ իբրեւ ճաշակեաց, ո՛չ կամէր ըմպել[541]։ 35 Եւ հանեալ զնա ՚ի խաչ, բաժանեցին զհանդերձսն նորա վիճակաւ. զի լցցի՛ բանն՝ որ ասացաւ ՚ի մարգարեէն. Բաժանեցին զհանդերձս իմ յիւրեանս, եւ ՚ի վերայ պատմուճանի իմոյ վիճակս արկանէին։ 36 Եւ նստեալ՝ պահէի՛ն զնա։ 37 Եւ եդին ՚ի վերայ գլխոյ նորա գրեալ՝ զվնա՛ս նորա, թէ՝ Ա՛յս է Յիսուս թագաւորն Հրէից[542]։ 38 Յայնժամ հանին ընդ նմա ՚ի խաչ երկո՛ւս աւազակս, մի՝ յաջմէ՛ նորա, եւ մի յահեկէ։ 39 Եւ որ անցանէինն՝ հայհոյէի՛ն զնա. շարժէին զգլուխս իւրեանց, 40 եւ ասէին. Վա՞հ. որ քակէիր զտաճարն, եւ զերիս աւուրս շինէիր զնա. ապրեցո՛ զքեզ, թէ Որդի ես Աստուծոյ՝ է՛ջ ՚ի խաչէդ[543]։ 41 Նոյնպէս եւ քահանայապետքն ձաղէին հանդերձ դպրօքն՝ եւ ասէին[544]. 42 Զայլս ապրեցոյց, զինքն ո՛չ կարէ ապրեցուցանել. եթէ թագաւո՛ր է Իսրայէլի՝ իջցէ՛ այժմ ՚ի խաչէդ՝ եւ հաւատասցուք դմա. 43 եթէ յուսացաւ յԱստուած, փրկեսցէ՛ այժմ զդա՝ եթէ կամի զդա. քանզի ասա՛ց՝ եթէ Աստուծոյ Որդի եմ։ 44 Զնոյն եւ աւազա՛կքն՝ որ խաչեա՛լ էին ընդ նմա, նախատէին զնա։ 45 Եւ ՚ի վե՛ց ժամէ աւուրն՝ խաւա՛ր եղեւ ՚ի վերայ ամենայն երկրի մինչեւ ցինն ժամ[545]։ 46 Եւ զինն ժամաւն գոչեա՛ց Յիսուս ՚ի ձայն մե՛ծ՝ եւ ասէ. Է՛ղ՚ի, Է՛ղ՚ի, ղ՚ամա սաբաքթանի. ա՛յս ինքն է՝ Աստուած իմ, Աստուած իմ, ընդէ՛ր թողեր զիս[546]։ 47 Ոմանք յայնցանէ որ ա՛նդն կային, իբրեւ լուան՝ ասէին. ԶԵղիա՛ կարդայ դա[547]։ 48 Եւ վաղվաղակի ընթացաւ միոմն ՚ի նոցանէ, ա՛ռ սպունգ լի՛ քացախով, հարեալ յեղեգան՝ ետ ըմպե՛լ նմա[548]։ 49 Եւ կէսքն ասէին. Թո՛ղ տեսցո՛ւք եթէ գա՞յ Եղիա փրկել զդա[549]։ 50 Եւ Յիսուս դարձեալ աղաղակեաց ՚ի ձայն մեծ, եւ արձակեա՛ց զոգին։ 51 Եւ ահա՝ վարագոյր տաճարին ցելա՛ւ յերկուս, ՚ի վերուստ մինչեւ ՚ի վայր։ Եւ երկիր շարժեցա՛ւ, եւ վէմք պատառեցան։ 52 Եւ գերեզմանք՝ բացա՛ն, եւ բազում մարմինք ննջեցելոց սրբոց յարեան։ 53 Եւ ելե՛ալ ՚ի գերեզմանաց յետ յարութեանն նորա, մտի՛ն ՚ի քաղաքն սուրբ, եւ երեւեցա՛ն բազմաց։ 54 Իսկ հարիւրապետն՝ եւ որ ընդ նմա պահէին զՅիսուս, իբրեւ տեսին զշարժումն եւ զեղեալսն, երկեա՛ն յոյժ՝ եւ ասեն. Արդարեւ՝ Աստուծոյ Որդի էր սա[550]։ 55 Էին անդ կանայք բազումք, կային ՚ի հեռաստանէ՝ եւ հայէին, որք եկին զկնի Յիսուսի ՚ի Գալիլեէ պաշտե՛լ զնա[551]. 56 յորս է՛ր Մարիամ Մագդաղենացի, եւ Մարիամ Յակովբայ եւ Յովսեայ մայր, եւ մա՛յր որդւոցն Զեբեդեայ։ 57 Եւ իբրեւ երեկո՛յ եղեւ, եկն ա՛յր մի մեծատուն յԱրիմաթեայ, որում անուն էր՝ Յովսէփ. որ աշակերտեցա՛ւ իսկ Յիսուսի[552]։ 58 Սա՛ մատուցեալ առ Պեղատոս խնդրեա՛ց զմարմինն Յիսուսի. յայնժամ Պեղատոս հրամայեաց տա՛լ զմարմինն[553]։ 59 Եւ առեալ զմարմինն Յովսէփ՝ պատեաց սուրբ կտաւովք, 60 եւ ե՛դ ՚ի նո՛ր գերեզմանի՝ զոր փորեաց ՚ի վիմի. եւ թաւալեցուցեա՛լ կափարիչ դրա՛ն գերեզմանին վէմ մի մեծ՝ գնաց[554]։ 61 Ա՛նդ էր Մարիամ Մագդաղենացի, եւ մեւս Մարիամն, նստէին հանդէպ գերեզմանին։
62 Եւ ՚ի վաղիւ անդր՝ որ է յետ ուրբաթուն, ժողովեցան քահանայապետքն եւ փարիսեցիքն առ Պեղատոս, 63 եւ ասեն. Տէր՝ յիշեցա՛ք զի մոլորեցուցիչն այն՝ ասէ՛ր մինչ կենդանին էր. թէ յետ երից աւուրց յառնե՛մ։ 64 Արդ՝ հրամայեա՛ զգուշանա՛լ գերեզմանին մինչեւ ցերիս աւուրս, գուցէ եկեալ աշակերտքն գիշերի՝ գողանայցեն զնա, եւ ասիցեն ժողովրդեանն, թէ յարեա՛ւ ՚ի մեռելոց. եւ լինիցի յետին մոլորութիւնն չա՛ր քան զառաջինն[555]։ 65 Ասէ ցնոսա Պեղատոս. Ունիք զզօրականն, երթա՛յք զգուշացարո՛ւք որպէս եւ գիտէք[556]։ 66 Եւ նոքա երթեալ՝ զգուշացա՛ն գերեզմանին, եւ կնքեցին զվէմն հանդերձ զօրականօքն։
ԿԸ 1 Եւ յերեկոյի՛ շաբաթուն՝ յորում լուսանա՛յր միաշաբաթին, ե՛կն Մարիամ Մագդաղենացի, եւ մե՛ւս Մարիամն՝ տեսանե՛լ զգերեզմանն։ 2 Եւ ահա շարժո՛ւմն մեծ եղեւ. զի հրեշտակ Տեառն իջեալ յերկնից, մատուցեալ ՚ի բա՛ց թաւալեցոյց զվէմն ՚ի դրա՛ց անտի՝ եւ նստէ՛ր ՚ի վերայ նորա. 3 եւ էր տեսի՛լ նորա իբրեւ զփայլակն, եւ հանդերձ նորա սպիտա՛կ իբրեւ զձիւն։ 4 Եւ յահէ՛ անտի նորա խռովեցա՛ն պահապանքն, եւ եղե՛ն իբրեւ զմեռեալ[557]։ 5 Պատասխանի՛ ետ հրեշտակն՝ եւ ասէ ցկանայսն. Մի՛ երկնչիք դուք, գիտեմ զի զՅիսուս զխաչելեա՛լն խնդրէք. 6 չէ՛ աստ. քանզի յարեա՛ւ՝ որպէս ասացն. եկա՛յք, տեսէ՛ք զտեղին ուր կայր[558]։ 7 Եւ վաղվաղակի երթա՛յք ասացէ՛ք աշակերտացն նորա թէ յարեա՛ւ. եւ ահա՝ յառաջանա՛յ քան զձեզ ՚ի Գալիլեա. ա՛նդ տեսանիցէք զնա. ահա՝ ասացի՛ ձեզ։ 8 Եւ ելեալ վաղվաղակի՛ ՚ի գերեզմանէ անտի ահիւ եւ խնդութեամբ բազմաւ՝ ընթանային պատմե՛լ աշակերտացն[559]։ 9 Եւ ահա՝ պատահեա՛ց նոցա Յիսուս՝ եւ ասէ. Ո՛ղջ էք։ Եւ նոքա մատուցեալ կալան զոտս նորա, եւ երկի՛ր պագին նմա։ 10 Յայնժամ ասէ ցնոսա Յիսուս. Մի՛ երկնչիք, երթա՛յք ասացէք եղբարցն իմոց՝ զի երթիցեն ՚ի Գալիլեա՝ եւ ա՛նդ տեսցեն զիս[560]։ 11 Իբրեւ նոքա գնացին, ահա՝ ոմանք ՚ի զօրականացն եկին ՚ի քաղաքն, եւ պատմեցին քահանայապետիցն զամենայն որ ինչ եղեւն։ 12 Եւ նոքա ժողովեալ հանդերձ ծերովքն, խորհո՛ւրդ առեալ՝ արծա՛թ յոյժ ետուն զօրականացն[561], 13 եւ ասեն. Ասասջի՛ք՝ եթէ աշակերտքն նորա եկեա՛լ գիշերի գողացան զնա՝ մինչ մեք ՚ի քո՛ւն էաք[562]։ 14 Եւ եթէ լո՛ւր լիցի այդ՝ առ դատաւորն, մե՛ք հաճեսցուք զնա, եւ զձեզ անհո՛գս արասցուք։ 15 Եւ նոցա առեալ զարծաթն, արարի՛ն որպէս ուսանն. եւ ել համբաւս այս ՚ի Հրէից՝ մինչեւ ցայսօր։
16 Իսկ մետասան աշակերտքն գնացին ՚ի Գալիլեա ՚ի լեառնն՝ ուր ժամադի՛ր եղեւ նոցա Յիսուս։ 17 Իբրեւ տեսին զնա՝ երկի՛ր պագին նմա. եւ ոմանք յերկուացա՛ն։ 18 Եւ մատուցեալ Յիսուս խօսեցա՛ւ ընդ նոսա՝ եւ ասէ. Տուա՛ւ ինձ ամենայն իշխանութիւն յերկինս եւ յերկրի. որպէս առաքեաց զի՛ս Հայր, եւ ե՛ս առաքեմ զձեզ։ 19 Գնացէ՛ք այսուհետեւ՝ աշակերտեցէ՛ք զամենայն հեթանոսս. մկրտեցէ՛ք զնոսա յանուն Հօր՝ եւ Որդւոյ՝ եւ Հոգւոյ Սրբոյ[563]։ 20 Ուսուցէ՛ք նոցա պահե՛լ զամենայն՝ որ ինչ պատուիրեցի ձեզ։ Եւ ահաւասիկ ես ընդ ձե՛զ եմ զամենայն աւուրս՝ մինչեւ ՚ի կատարած աշխարհի[564]։
ԱՒԵՏԱՐԱՆ ԸՍՏ ՄԱՏԹԷՈՍԻ[565]:
[3] Յօրինակին մերում՝ որպէս եւ յայլս ոմանս պակասէր վերնագիր աւետարանիս Մատթէոսի. զոր մեր առեալ յայլոց բազմաց՝ լցուցաք համեմատ վերնագրաց յաջորդ աւետարանացն։ Յորս Ոսկան ըստ Լատինականին դնէ. Սրբոյ աւետարանիս Յիսուսի Քրիստոսի ըստ Մատթէի. կամ՝ ըստ Մարկոսի. եւ այլն։
[4] Ոմանք. Եւ զեղբարսն նորա։
[5] Ոսկան. Եւ Զարա ՚ի Թամարայ։
[6] Ոմանք. ՚Ի Հռաքեբայ. կամ՝ ՚ի Հռաքաբայ։ Բոոս ծնաւ զՈվբեթ ՚ի Հռ՛՛։
[7] Ոսկան յաւելու. Դաւիթ արքայ ծնաւ զՍո՛՛։
[8] Բազումք. ԶՐոբովամ. կամ՝ զՌոբովամ։ Ռոբովամ ծնաւ։
[9] Ոմանք. ԶՅովսափատ. Յովսափատ ծն՛՛։ Յօրինակին. Ծնաւ զՈվրամ։
[10] Ոմանք. ԶՄանասսէ. Մանասսէ ծն՛՛։ Ոսկան. ԶԱմօն. Ամօն ծնաւ։
[11] Ոմանք. ԶԶաւրոբաբէլ։
[12] Ոմանք. ԶԵղիազար. Եղիա՛՛։
[13] Ոմանք. Զայրն Մարիամու... ծնաւ Յիսուս, որ անուանեցաւն։
[14] Ոսկան. Ամենայն ազգք յԱբ՛՛։ Ոմանք երիցս եւս. Ազգ չորեքտասանք։
[15] Ոմանք. Խօսեցեալ զմայրն նորա... ՚ի Հոգւոյ Սրբոյ։
[16] Ոմանք. Այր նորա։ Ոսկան. Եւ ոչ կամեցաւ ա՛՛։
[17] Ոմանք. Նա զայն ածէր... ՚ի տեսլեանն երեւ՛՛... որ ՚ի նմա ծնեալ է՝ ՚ի Հոգւոյ Սրբոյ։
[18]Ոմանք. Կոչեսցեն զանուն նորա։ Ուր օրինակ մի. Կոչեսցէ զա՛՛։
[19] Ոմանք. Ասացաւ ՚ի Տեառնէ... Եսայեայ մար՛՛։
[20] Բազումք. Ահա կոյս յղասցի... Եմմանուէլ. եւ օրինակ մի. Եմանուիլ. եւ այլ օրինակ մի. Եմմանէլ։
[21] Ոմանք. Յինքն զկին իւր։
[22] Օրինակ մի. Զորդին զանդրա՛՛։
[23] Ոմանք. ՚Ի Բեդղեեմ Հրեաստա՛՛։
[24] Ոմանք. Զաստղ նորա... երկիրպագա՛՛։
[25] Ոմանք. Զամենայն քահանայապետս եւ զդպ՛՛։
[26] Ոմանք. ՚Ի Բեդղեեմ Հրեաստա՛՛։ Օրինակ մի. ՚Ի ձեռս մարգարէին։
[27] Ոմանք. Ոչինչ կրսեր ես։
[28] Ոմանք. Զժամանակ աստեղն։
[29] Ոմանք. Եւ արձակեաց զնոսա ՚ի Բեդ՛՛։
[30] Ոմանք. Եւ իբրեւ տեսին։
[31] Ոմանք. Մտին ՚ի տունն... մատուցանէին նմա... եւ զըմուռ։
[32] Ոմանք. Յաշխարհ իւրեանց։
[33] Ոմանք. ՚Ի տեսլեան երեւէ՛ր Յովսեփու, եւ ասէ. Արի՛... քանզի խնդիր է Հեր՛՛։
[34] Ոմանք. Իւր ՚ի գիշերի... եւ անդ լինէր մինչեւ ցվախճանն։
[35] Յոմանս պակասի. Ասացեալն ՚ի Տեառնէ ՚ի ձեռն։
[36] Ոմանք. Երեմիայի մարգարէի։
[37] Ոմանք. Ռաքէլ լայր։
[38] Ոմանք. ՚Ի տեսլեանն երեւէր։
[39] Ոմանք. Եւ զմայր իւր, եւ ե՛՛։
[40] Ոմանք. Թէ Արքեղայոս... հօր իւրոյ... ՚ի տեսլեանն, գնացին ՚ի կողմանս։
[41] Բազումք. Բան մարգարէիցն, թէ Նազովրացի։
[42] Յոմանս պակասի. Մարգարէի, որ ասէ. Ձայն։ Ոմանք. Զճանապարհս Տեառն։
[43] Ոմանք. Հանդերձ ստեւ ուղտու։
[44] Ոմանք. Եւ մկրտէին ՚ի նմանէ։ ՚Ի բազումս պակասի. ՚Ի Յորդանան գետ, եւ։
[45] Ոսկան. Ո՞ եցոյց ձեզ։
[46] Ոմանք. Արժանիս ապաշ՛՛։
[47] Ոմանք. Եւ մի՛ համարիք։
[48] Ոմանք. Զի ահաւասիկ տա՛՛... առնիցէ պտուղ։
[49] Բազումք. Զկնի իմ գայ։
[50] Ոմանք. Իւրում, սրբեսցէ։
[51] Օրինակ մի. Արգելոյր զնա՝ եւ ասէր։
[52] Բազումք. Զամենայն արդարութիւն, եւ։
[53] Ոմանք. Որ ասէ. Դա է։
[54] Օրինակ մի. ՚Ի Հոգւոյն յանապ՛՛։ ՚Ի լուս՛՛. Փորձեալ ՚ի Սատանայէ. համաձայն ոմանց ՚ի բնաբ՛՛։
[55] Ոմանք. Հաց լիցին։
[56] Ոմանք. Եթէ հրեշտակաց։
[57] Ոսկան. Դարձեալ առեալ ածէ զնա։ Ոմանք. Թագաւորութիւնս աշխարհիս։
[58] Օրինակ մի. Եւ ասէ. Զայդ ամենայն քեզ տաց։
[59] Ոմանք. Մեկնեցաւ եւ գնաց ՚ի Գալիլեէ։
[60] Ոմանք. Ճանապարհ ծովուն։
[61] Ոմանք. Եւ որ նստէին յաշխարհի։
[62] Ոմանք. Յիսուս յեզր ծովուն։
[63] Ոմանք. Եղբայր նորա ՚ի նաւին... մինչ կազմէին։
[64] Ոմանք. Եւ նոցա թողեալ վաղ՛՛։ ՚Ի լուս՛՛. Եւ զհայրն իւրե՛՛. համաձայն ոմանց ՚ի բնաբ՛՛։
[65] Օրինակ մի. Ուսուցանէր զնոսա՝ եւ քարոզէր։
[66] Ոմանք. Եւ ել լուրն նորա... եւ զանդամալուծս։
[67] Ոմանք. Ել ՚ի լեառնն... աշակերտք նորա։
[68] Ոմանք. Արքայութիւնն երկնից։
[69] Ոմանք. Որ սուրբն են սրտիւք։
[70] Ոմանք. Արքայութիւնն երկնից։
[71] Ոմանք. Նախատեսցեն զձեզ, եւ հալածիցեն եւ ասասցեն։
[72] Ոմանք. Քան զձեզն էին։
[73] Այլք. Երկրի. ապա թէ աղն ան՛՛։ Ոմանք. Ի՞ւ յաղեսցի։
[74] Օրինակ մի. Եւ փառաւոր արասցեն զՀայր ձեր։
[75] Օրինակ մի. Ամէն ամէն ասեմ ձեզ։ Ոմանք. Մինչեւ ամենայն եղիցի։
[76] Ոմանք. Ձեզ. եթէ ոչ առաւելուցու։ Այլք. Ձեր աւելի քան զդպրացն։
[77] Ոմանք. Զի որ սպանանէ... լինիցի։
[78] Ոմանք. Պարտական լիցի դա՛՛... լիցի գեհեն հրոյն. եւ ոմանք. գեհենի հրոյն։
[79] Բազումք. Եւ անդ յիշեսցես՝ եթէ եղ՛՛։ Ոմանք. Ունի ինչ խէթ։
[80] Ոմանք. Սեղանոյն. ե՛րթ նախ։
[81] Ոմանք. Լե՛ր իրաւախորհ... դատաւորին։
[82] Յօրինակին պակասէր. Ամենայն մարմինդ քո։ Ոմանք. Անկանիցի ՚ի գեհեն։
[83] Ոմանք. Եթէ որ արձակէ զկին։
[84] Ոմանք. Զարձակեալն առնու։
[85] Ոմանք. Ամենեւին մի՛ երդնուր։
[86] Ոմանք. Ձեր բանն... զի աւելի։
[87] Բազումք. Հակառակ չարի։ Ոմանք. Ածիցէ ոք։
[88] Ոմանք. Թո՛ղ ՚ի նմա եւ զբաճկոն։
[89] Ոմանք. Տարապահակ վա՛՛։
[90] Ոսկան. Որ ոք խնդրէ ՚ի քէն։
[91] Առ Ոսկանայ պակասի. Զթշնամիս ձեր. օրհնեցէ՛ք զանիծիչս ձեր։ Ոմանք յաւելուն. Եւ աղօ՛թս արարէք ՚ի վերայ այնոցիկ որ լլկեն։
[92] Ոմանք. Սիրեն զձեզ։
[93] Ոմանք. ՚Ի Հօրէ ձերմէ որ յերկինս է։
[94] Ոմանք. Ողորմութիւն քո։
[95] Ոմանք. Յաղօթս կացցես. եւ ոմանք. Կայցէք, մի՛ լինիցիք։
[96] Ոմանք. Կացցես յաղօթս... զդրունս քո... առ Հայրն քո։
[97] Բազումք. Մի՛ շատախօսք լի։ Ոմանք. Շատախօս լինիցիք... եթէ ՚ի բազում։
[98] Օրինակ մի. Կայցէք դուք։ Ոսկան յաւելու. Որ յերկինս ես։
[99] Օրինակ մի. Եւ մի՛ տար զմեզ։ Ոմանք. Այլ փրկեա՛ ՚ի չարէ։ Առ Ոսկանայ պակասի. Յաւիտեանս ամէն։
[100] Ոսկան յաւելու. Երկնաւոր զյանցանս ձեր։
[101] Ոսկան յաւելու. Հայրն ձեր երկնաւոր թող՛՛։
[102] Ոմանք. Իբրեւ զկեղծաւորքն տրտ՛՛։
[103] Ոմանք յաւելուն. Հօրն քում... հատուսցէ քեզ յայտնապէս։
[104] Ոմանք. Եւ գողք ական հա՛՛։
[105] Բազումք. Եւ սիրտք ձեր եղիցին։
[106] Ոմանք. Ապա թէ ակնդ չար է։
[107] Առ Ոսկանայ պակասի. Ուտիցէք, կամ զի՛նչ ըմպիցէք, եւ։
[108] Ոմանք. Հայեցարուք ընդ թռչունս։
[109] Ոմանք. ՚Ի շուշանս վայրե՛՛... որպէս աճեն. ոչ ջանան, եւ ոչ նիւթեն։
[110] Ոմանք. Յամենայն փառսն։
[111] Ոմանք. Եւ վաղիւն ՚ի հնոց։
[112] Ոմանք. Վասն վաղուին։
[113] Ոմանք. Զշիւղ յական... ՚ի քում ականդ։ Այլք. Զգերանդ ո՛չ տեսանես։
[114] Ոմանք. Զշիւղդ... ՚ի քում ական։
[115] Ոմանք. Զմարգարիտս ձեր... խոզից... կոխեսցեն զնոսա։
[116] Ոմանք. Ո՛վ է ՚ի ձէնջ մարդ։
[117] Ոմանք. Որ չարդ էք. կամ՝ չարք էք... տայցէ բարիս։
[118] Ոմանք. Զամենայն որ միանգամ... զի այն իսկ են օրէնք եւ։
[119] ՚Ի յերեսուն հին եւ նոր գրչագիր օրինակաց մերոց՝ երեքն եւեթ ոչ այնչափ հնագիրք՝ ունէին. Քանզի ընդարձակ է. (14) քանզի անձուկ է։ Եւ երկուք՝ միայն յառաջնում տեղւոջ՝ քանզի։ Իսկ այլ մնացեալք առհասարակ՝ համաձայն մերումս դնեն՝ քանի. այսու եւեթ զանազանութեամբ, զի ոմանք ՚ի սոցանէ ունին ՚ի վերայ զզարմացական ոլորակս՝ ՜. եւ կէսք զհարցականս՝ ՞. իսկ այլ եւս ոմանք զսղանշան՝ օ. որպէս մերս։
[120] Ոսկան. ՚Ի փշոյ խաղող։
[121] Ոմանք. Այլ որ արասցէ զկամս։
[122] Ոմանք. Յաւուր յայնմիկ։
[123] Ոսկան. Ոյք գործէք զանօ՛՛։
[124] Բազումք. Զբանս զայսոսիկ։
[125] ՚Ի բազումս պակասի. Որպէս դպիրքն նոցա։ Ուր Ոսկան յաւելու. դպիրքն եւ փարիսեցիք։
[126] Ոմանք. Ժողովուրդ բազում։
[127] Օրինակ մի. Քո քահանայիցն. եւ մատո՛ վասն սրբութեան քո զպատարագն զոր։
[128] Յոմանս պակասի. Մատեաւ առ նա հարիւ՛՛։
[129] Ոմանք. Իբրեւ լուաւ զայս Յիսուս։ ՚Ի լուս՛՛. ՚ի վերայ՝ Եւ ոչ յԻսրայէլի, նշանակի. Առ ումեք։
[130] Ոմանք. Եւ բազմեսցեն ընդ։
[131] Ոմանք. Զոքանչ նորա։
[132] Բազումք. Եւ պաշտէր զնոսա։
[133] Ոմանք. Ժողովուրդ բազում զիւրեաւ։
[134] Ոմանք. Ոչ գոյ տեղի ուր դի՛՛։
[135] Ոմանք. Զմեռեալն իւրեանց։
[136] Օրինակ մի. Զկնի նորա ժողովուրդք բազում։ (24) Եւ ահա։
[137] Ոմանք. Մինչեւ նաւն ծած՛՛։
[138] Ոմանք. Աշակերտքն զարթուցին եւ ասեն։
[139] Ոմանք. Եւ ասէ ցնոսա Յիսուս... հողմոյն եւ ծովուն։
[140] Ոմանք. Զարմացան եւ ասեն։
[141] Ոմանք. Եւ իբրեւ անց յայնկոյս... ելեալ ՚ի գերեզ՛՛... որպէս զի ոչ էր հնար։
[142] Ոմանք. Յերամակ խոզիցն... անտի ՚ի ծովն։
[143] Ոսկան. Աղաչէին զի գնասցէ։
[144] Ոմանք. Չար ՚ի սիրտս։
[145] Ոմանք. Եթէ ասել. Արի՛։
[146] Ոմանք. Զտուիչ այնպիսի։
[147] Յօրինակին պակասէր. Եւ ասէ ցնա. Ե՛կ։
[148] Ոմանք յաւելուն. ՚Ի տանն. եւ ահա բազում մաքսաւորք։
[149] Ոմանք. Ոչ է պիտոյ բժ՛՛։
[150] Բազումք. Մի թէ մարթ ինչ... ՚ի նոցանէն։ Յօրինակին. Մանկաց առագաստի։
[151] Օրինակ մի ընդ Ոսկանայ. Եւ ոչ ոք արկանէ գինի նոր։
[152] Ոմանք. Մինչդեռ նա զայն խօ՛՛։
[153] Ոմանք. Յարուցեալ Յիսուս եւ գնաց։
[154] Ոմանք. ՚Ի դրօշակս, հանդ՛՛։
[155] Ոմանք. Ասէր ՚ի սրտի իւրում, թէ միայն մերձանամ ՚ի։
[156] Ոմանք. Զփողահարսն։
[157] Ոմանք. Զի ոչ թէ մեռեալ է։
[158] Ոմանք. ՚Ի յաչս նոցա։
[159] Ոմանք. Թէ ոչ յերբէք երեւեցաւ։
[160] Ոմանք. Ասեն թէ իշխանաւն դի՛՛։
[161] Ոմանք. Ընդ գեւղս. կամ՝ գեաւղս։
[162] Առ Ոսկանայ պակասի. Աշխատեալք եւ ցրուեալք իբրեւ։
[163] Ոմանք. Ցաշակերտսն... բազումք են՝ եւ մշակք սակաւք։
[164] Ոսկան. Եւ կոչեալ առ ինքն զերկոտասան աշա՛՛... եւ բժշկել զամենայն ախտս եւ զամենայն հի՛՛։ Ուր յոմանս պակասի. Եւ բշկել զամենայն ցաւս եւ զամենայն հիւ՛՛։
[165] Ոմանք. Առաջինն Սիմոն։
[166] Ոսկան. Բարդուղօմէոս։ Ոմանք. Եւ Ղաբբիոս, կամ՝ Ղեբէոս, որ անուանեցաւ։
[167] Ոմանք. Կանանացի։
[168] Ոմանք. ՚Ի ճանապարհս հեթա՛՛։
[169] ՚Ի լուս՛՛. Տանն Իսրայէլի. համաձայն ոմանց ՚ի բնաբ՛՛։
[170] Ոմանք. Պարկ ՚ի ճանապարհի... մի՛ կօշիկ... կերակրոյ իւրոյ։
[171] Ոմանք. Անդ լինիցիք։
[172] Ոմանք. Ողջոյն ձեր ՚ի ձեզ դարձցի։
[173] Ոմանք յաւելուն. Ելանիցէք ՚ի տանէն կամ ՚ի քաղաքէն։
[174] Ոմանք. Որպէս զոչխարս ՚ի մէջ։
[175] Ոմանք. Զգո՛յշ լերուք ՚ի մարդ՛՛։
[176] ՚Ի լուս՛՛. Տանիցեն զձեզ. համաձայն ոմանց ՚ի բնաբ՛՛։
[177] Ոմանք. Մատնեսցեն զձեզ։
[178] Ոմանք. Հոգի Հօր ձերոյ խօսեսցի ՚ի։
[179] Ոմանք. Եւ յարիցեն որդիք։
[180] Ոմանք. Հալածեսցեն զձեզ... եսցեն զձեզ՝ փախիջիք ՚ի միւս։
[181] Ոմանք յաւելուն. Քան զվարդապետ իւր, եւ ոչ ծառայ մեծ քան։
[182] Ոմանք. Շատ է աշակերտին եթէ լինիցի իբ՛՛։
[183] Ոմանք. Ոչինչ է ծածուկ։
[184] Ոմանք. Լսէք յունկանէ։ Ուր յօրինակին. լսիցէք յուկանէ։
[185] Ոմանք. Եւ մի՛ երկնչիցիք ՚ի նոցանէ որ սպանանիցեն։
[186] Ոմանք. Ոչ անկանիցի։
[187] Ոմանք. Մի՛ երկնչիք։
[188] Յոմանս պակասի. Որ յերկինսն է։
[189] Ոմանք յաւելուն. ՚Ի մօրէ իւրմէ։
[190] Ոմանք. Չէ՛ ինձ արժ՛՛։
[191] Ոմանք. Եւ որ կորուսցէ զան՛՛։
[192] Ոսկան. Գնացէ՛ք եւ պատմեցէ՛ք։
[193] Ոմանք. Եւ երանի է որ ոչ գայթ՛՛։
[194] Ոմանք. Զեղե՞գն։
[195] Ոսկան. Զի սա է, վասն որոյ գրեալ։ Ոմանք. Ահաւասիկ ես առաքեմ... զճանապարհ քո։
[196] Ոմանք. Արքայութիւնն երկ՛՛։
[197] Ոմանք. Մինչեւ ցՈվհաննէս մարգա՛՛։ Ուր օրինակ մի եդեալ համաձայն մերումս, ՚ի լուս՛՛. նշանակէ՝ ստոյգն այս է։
[198] Ոմանք. Եւ թէ կամիք։
[199] ՚Ի լուս՛՛. ՚ի վերայ՝ Որդւոց իւրոց. նշանակի՝ ՚ի գործոց. համաձայն ոմանց։
[200] Յօրինակին. Եւ ՚ի Սիդդովն։
[201] Ոմանք. Որ ՚ի քեզ եղեն։
[202] Ոմանք. Քան ձեզ։
[203] Ոմանք. Խոնարհ սրտիւք։
[204] Ոմանք. Ահաւասիկ աշա՛՛... զոր չէ արժան գոր՛՛։
[205] Ոմանք. Չիցէ ընթերցեալ։
[206] Ոսկան. Զհացն առաջաւո՛՛։
[207] Ոմանք. Ընթերցեալ ձեր յօրէնս... պղծեն զշաբաթսն։
[208] Ոմանք. Զողորմութիւնն կամիմ, եւ ոչ զզոհս։
[209] Ոմանք. ՚Ի ժողովուրդսն նոցա։
[210] Ոմանք. Ո՞վ է ՚ի ձէնջ մարդ։
[211] Ոմանք. Ապա պարտ է ՚ի շա՛՛։
[212] Այլք. Խորհուրդ առին զնմանէ։
[213] Ոսկան. Զհետ նորա ժողովուրդքն, եւ բժ՛՛։ Ոմանք. Եւ բժշկեաց զնոսա։
[214] Ոմանք. Զեղեգնն ջախջախեալ... զդատաստան։
[215] Ոմանք. Եւ ասեն. Մի՛թէ սա։
[216] Բազումք. Թագաւորութիւն նորա։
[217] Ոմանք. Վասն այդորիկ նոքա ե՛՛։
[218] Ոմանք. Զտուն նորա։
[219] Ոմանք. Զի ամենայն մեղք եւ։ Ոսկան. Բայց Հոգւոյն հայ՛՛։
[220] Ոմանք. Քանզի յաւելուածոյ սրտին խօսի բերան։
[221] Ոմանք. Ետուն ոմանք... եւ ասեն ցնա. Վար՛՛։
[222] Ոմանք. Յունանու մարգարէին։
[223] Ոմանք. ՚Ի փոր կետին զե՛՛։
[224] Ոմանք. ՚Ի քարոզութիւն Յովնանու։
[225] Ոմանք. Եւ դատապարտեսցէ զսոսա։
[226] Ոմանք. Ելանէ ՚ի մարդոյ։
[227] Ոմանք. Ուստի ելի... գտանէ զնա պարապորդ։
[228] Բազումք. Յետինն մարդոյն։ Ոմանք. Այսպէս, եղիցի ազգիս։
[229] Ոմանք. Կամ ո՛վ իմ եղբարք։
[230] Ոմանք. Ահա մայր իմ։
[231] Ոմանք. Նստաւ առ ծովեզերբն։
[232] Ոմանք. Կայր առ ծովեզերն։
[233] Ոմանք. ՚Ի ծագել արեւու։
[234] Ոմանք. Վասն այդորիկ առա՛՛։ Ոմանք. Զի տեսանեն, եւ ոչ տեսցեն։
[235] Բազումք. Եւ ականջօք լուիցեն, եւ սրտիւք իմաս՛՛։
[236] Ոմանք. Սերմնացանին։
[237] Ոսկան. Ամենայն որ լսէ։
[238] Յոմանս պակասի. Ընդունի զնա։
[239] Ոմանք. Վաղվաղակի գայթագղի։
[240] Յոմանս պակասի. Եւ է որ երեսուն։ Որ ունիցի ականջս լսելոյ՝ լուիցէ։ Այլ։
[241] Ոմանք. Արքայութիւն երկնից։
[242] Ոմանք. Եւ եկն թշնամին նորա։
[243] Բազումք. Եւ որոմնն... (27) զորոմնն։
[244] Ոմանք. Զայդ ՚ի խրձունս։
[245] Ոմանք. Քան զամենայն բանջար։
[246] Ոմանք. Նմանեցաւ արքայութիւն եր՛՛։
[247] Ոմանք. Ընդ ժողովրդեանն։
[248] Ոմանք. ՚Ի մարգարէէն։
[249] Ոմանք յաւելուն. ՚Ի տուն իւր... աշակերտքն նորա։ Եւ ոմանք. Աշակերտքն իւր եւ ասեն։
[250] Ոմանք. Զսերմն բարի։
[251] Ոմանք. Իսկ որոմն։
[252] Ոմանք. Որ գործեն զանօ՛՛։
[253] Բազումք. Ծագեսցեն իբրեւ։
[254] Ոմանք. Երթեալ վաճառէ զամենայն ինչ զոր ունէր։
[255] Բազումք. Զամենայն զոր ինչ ունէր։
[256] Օրինակ մի. Ազգաց ժողովելոց։
[257] Ոսկան. Որ իբրեւ լցաւ։
[258] Ոմանք. Եւ զօրութիւն։
[259] Օրինակ մի. Յակովբոս եւ Յովսէփ։
[260] Առ Ոսկանայ պակասի. Սորա ո՛չ ամենեքեան։ Ոմանք. Արդ ուստի։
[261] Ոմանք. Վասն անհաւատութեանն նոցա։
[262] ՚Ի լուս՛՛. Նա՞ է... նա՞ յարեաւ. հարցական ոլորակաւս նշանակին։
[263] Յօրինակին ՚ի բնաբանի յետ բառիս՝ Հերովդիայ, դատարկ թողեալ՝ եւ չակերտիւ նշանակեալ, թերեւս ակնարկի առնել՝ Հերովդիադայ, ըստ սակաւուց ոմանց։
[264] Յօրինակին պակասէր. Եւ կամէր զնա սպանա՛՛։
[265] Յօրինակին ՚ի բնաբանի յետ բառիս՝ Հերովդիայ, դատարկ թողեալ՝ եւ չակերտիւ նշանակեալ, թերեւս ակնարկի առնել՝ Հերովդիադայ, ըստ սակաւուց ոմանց։ Ոսկան. ՚Ի մէջ բազմականացն։
[266] Ոմանք. Եւ տրտմեցաւ յոյժ թագաւորն։
[267] Բազումք. Գլուխ նորա։
[268] Ոսկան. Եւ գթացաւ։
[269] Ոմանք. Ո՛չ է պիտոյ դոցա երթալ։
[270] Ոմանք. Զժողովուրդսն ՚ի վերայ։ Ոսկան. Զհինգ նկանակսն։
[271] Ոմանք. Զնշխար կոտորոցն։
[272] Ոմանք. Էին իբրեւ արք։
[273] Ոմանք. Զժողովուրդ արձակեսցէ։
[274] Ոմանք. Ընդդէմ էր հողմն։
[275] Ոմանք. Եւ ՚ի չորրորդ պահու։
[276] Ոմանք. Նմա Պետրոս. Տէր եթէ։ Բազումք. Առ քեզ ՚ի վերայ ջրոցս։
[277] Ոմանք. ՚Ի վերայ ջրոցն։
[278] Ոսկան. Եւ իբրեւ ել ՚ի նաւն՝ հանդարտեցաւ հողմն։
[279] Ոսկան. Եւ անցեալ ՚ի ցամաք եկին ՚ի Գեննեսարէթ։
[280] Ոմանք. Մերձեցան՝ փրկե՛՛։
[281] Ոմանք. Զոր յինէնն օգտի՛՛... եւ խոտէք զպատուիրանն Աստուծոյ։
[282] Ոմանք. Եւ սիրտ իւրեանց. կամ՝ եւ սրտիւք իւրեանց հե՛՛։
[283] Ոսկան. Մատուցեալ ոմանք յաշակերտացն նորա, ասեն. Գիտես։
[284] Ոմանք. Որ մտանէ ընդ բերան։
[285] Ոմանք. Եւ այն պղծէ զմարդն։
[286] Ոմանք. Խորհուրդ չարք։
[287] Ոմանք. Տան Իսրայէլի։
[288] Ոմանք. Ոչ է բարիոք։
[289] Ոսկան. Եւ կոչեալ առ ինքն։
[290] Ոսկան. Արդ մեզ յանապատի։ Ոմանք. Մինչեւ յագեցուցանել։
[291] Ոսկան. Զեօթն նկանակսն։
[292] Ոմանք. Եւթն զամբիւղ լի։
[293] Ոմանք. Եւ գնաց ՚ի սահմանս Մա՛՛։
[294] Ոսկան աստանօր ՚ի Լատինականէն առեալ յաւելու. Եւ ասէ ցնոսա. Յորժամ երեկոյ լինի՝ ասէք. Պարզ լինիցի. զի կարմրացեալ է երկին։ (3) *Եւ առաւօտու՝ այսօր մրրիկ. զի շառագունի տրտմութեամբ երկին. արդ զերեսս երկնի կարէք քննել. իսկ զնշան ժամանակիս ոչ կարէք գիտել։ (4) Ազգ չար եւ շնա՛՛։ Ըստ որում ունին եւ ոմանք ՚ի Յունական օրինակաց։ Սակայն ՚ի յերեսուն Հայկական գրչագիրս մեր ՚ի նմին միայն է տեսանել զբանս զայս՝ այսպէս թարգմանեալ։ *Յորժամ երեկոյ լինի, ասէք թէ ջե՛ր լինելոց է. քանզի կարմրացան խռովեցան երկինք. զերեսս երկնից գիտէք քննել, եւ զնշանս ժամանակաց ո՞չ կարիցէք։ (4) Ազգ չար։
[295] Ոմանք. Խորհիք ՚ի սիրտս ձեր։
[296] Ոսկան. Նկանակսն։
[297] Ոսկան. Նկանակսն։
[298] Ոմանք. Զգուշանալ ՚ի խմորոյ սադու՛՛։
[299] Ոմանք. Զգոյշ լինել ՚ի խմորոյ։
[300] Յոմանս պակասի. Ցնոսա Յիսուս... զո՞ ոք ասէք։
[301] ՚Ի բազումս պակասի. Պատասխանի ետ նմա։ Ոսկան. Եւ ասէ ցնա։
[302] Ոմանք. Երանի է քեզ։
[303] Ոմանք. Քեզ փականս արքայութեանն։
[304] Ոմանք. Ասիցեն՝ թէ նա։
[305] Ոսկան յաւելու. Աշակերտացն իւրոց։ Ոմանք. Եւ թէ բազում... չարչարել ՚ի քահա՛՛։ ՚Ի լուս՛՛. Եւ անարգիլ։
[306] Յոմանս պակասի. Ո՛չ խորհիս դու։
[307] Ոմանք. Կամի գալ զկնի իմ։ ՚Ի լուս՛՛. ՚Ի բաց ուրասցի։
[308] Ոմանք. Թէ զաշխարհ ամենայն... տուժեսցէ... ընդ անձին իւրոյ։
[309] Ոմանք. Հատուցանէ իւրաքանչիւր զգործս իւր։
[310] Ոսկան. Ոմանք ՚ի դոցանէ։ Ոմանք. Մինչեւ տեսցեն։
[311] Յոմանս պակասի. Առնու ընդ իւր Յիսուս։
[312] Ոմանք. Սպիտակ իբրեւ զձիւն։
[313] Բազումք. Լինել. եթէ կամիս։
[314] Ոմանք. Հովանի լինէր ՚ի վերայ նոցա։
[315] Օրինակ մի. ՚Ի վերայ երեսաց իւրեանց յերկիր։ (7) Եւ մա՛՛։
[316] Օրինակ մի. Եւ մինչ իջանէին նոքա ՚ի լեռնէն, պատ՛՛։ ՚Ի բազումս պակասի. Զտեսիլդ զայդ։
[317] ՚Ի բազումս պակասի. Զի եւ Եղիա եկեալ։ Ոսկան. Արարին ընդ նմա։ Ուր ոմանք. Ընդ նա զոր կամեցան։
[318] Ոսկան. Եւ իբրեւ եկն ՚ի ժո՛՛։ Ոմանք. Մատեաւ առ նա այր մի... որդւոյ իմոյ։
[319] Ոսկան յաւելու. Առ իս. եւ ածին զնա առ Յիսուս։
[320] Օրինակ մի. Վասն անհաւատութեան ձերոյ։ Ոսկան. Քան զհատն ման՛՛։ Բազումք. Անհնարին լինիցի։
[321] Յոմանս պակասի. Ոչ իւիք ելանէ։
[322] ՚Ի բազումս պակասի. Եւ նա ասէ. Այո՛։
[323] Ոսկան. Թագաւորք երկրի յումմէ՞։ Ըստ որում ոմանք նշանակեն ՚ի լուսանցս։
[324] Ոմանք. Ձուկն որ ելանիցէ։ Ոսկան. Տացես ընդ իմ եւ։
[325] Ոմանք. Յայնժամ մատեան... յարքայութեանն։
[326] Ոմանք. Եւ կոչեցեալ առ ինքն Յիսուս։
[327] Ոմանք. Եւ եղիցիք իբրեւ զմանկ՛՛։
[328] Ոմանք. Որ խոնարհեցուսցէ զանձն իւր որպէս զմա։
[329] Ոմանք. Եթէ կախիցէ... եւ ընկղմեսցի։
[330] Բազումք. Աշխարհի ՚ի գայթագղութեանց։
[331] Ոմանք. Միաձեռն, կամ՝ միաձեռնի կամ կաղ... քան երկուս ձե՛՛... ոտս ունել եւ անկանիցիս ՚ի հուրն յաւիտենական։ Յօրինակին. Երկու ձեռս եւ երկուս ո՛՛։
[332] Ոսկան. Զկորուսեալսն։
[333] Ոսկան. Ոչխարսն ՚ի լերինս։ Ոմանք. Թուիցի ձեզ... զիննսուն... եւ երթիցէ խնդրիցէ։
[334] Ոմանք. Եւ ինուցն որք։
[335] Ոմանք. Թէ ոչ լսիցէ քեզ... միւս եւս կամ երկուս... երկուց եւ երից։
[336] Ոմանք. Իսկ եթէ եւ նոցա ոչ լու՛՛... ապա եթէ եկեղեցւոյն... զհեթանոսս եւ զմաքսաւորս։
[337] ՚Ի բազումս պակասի. Ձեզ. զի զոր կա՛՛։
[338] Ոմանք. Զինչ եւ խնդրիցեն։
[339] Ոսկան. Մինչեւ ցեօթն անգամ... ցեօթանասնեկին։
[340] Ոմանք. Համար առնուլ ՚ի մէջ։
[341] Ոմանք. Եւ զամենայն զոր ինչ եւ։
[342] Բազումք յաւելուն. Ծառայն այն եգիտ զմի։ Ոմանք. Զոր պարտիսդ։
[343] Ոմանք. Անկեալ ծառայակիցն առ։
[344] Ոմանք. Տեառնն իւրեանց զամենայն ինչ որ եղեւն։
[345] Ոմանք. Զամենայն պարտսն։
[346] Յօրինակին պակասէր. Եթէ ոչ թողուցուք։
[347] Ոմանք. ՚Ի Գալիլեէ՝ եկն։
[348] Ոմանք. Վասն այնորիկ թողցէ այր զհայր իւր եւ։
[349] Յօրինակին այսպէս գրեալ՝ Մեկնելոյ եւ արձակել~ոյ, չակերտիւ ակնարկի բառնալ զվանկս ոյ. համաձայն այլոց բազմաց։
[350] Ոմանք. Որ արձակեսցէ զկին իւր... առնիցէ՝ շնայ։
[351] Ոմանք. Ոչ ամենեքին... այդմ բանի. այլ որոց տուեալ իցէ։
[352] Ոմանք. Որ կարօղ է տա՛՛։
[353] Ոսկան. Մատուցին առ նա։ Ոմանք. Սաստեցին նոցա։
[354] Ոմանք. Եւ եդեալ ձեռն ՚ի վերայ։
[355] Առ Ոսկանայ պակասի. Ոմն առ նա ասէ։
[356] Ոմանք. Պահեա զպատուիրանն։
[357] Առ Ոսկանայ պակասի. Եւ մի՛ շնար, եւ մի՛ գողանար։
[358] Ոմանք. Իւիք պակասիցեմ։
[359] Ոմանք. Մտցէ մեծատուն յարք՛՛։
[360] Ոմանք. Այլ յԱստուծոյ ամենայն։
[361] Ոմանք. Ահաւասիկ մեք։
[362] Ոմանք. Ազգն Իսրայէլի։
[363] Ոմանք. Եւ ամենայն ոք որ ե՛՛։
[364] Ոմանք. Դատարկ ՚ի հրապա՛՛։
[365] Բազումք. Արար նոյնպէս։
[366] Ոմանք. Դատարկ. եւ ասէ ցնոսա. Զօրս ցերեակ։
[367] Ոմանք. Արժան իցէ առ՛՛։
[368] ՚Ի բազումս պակասի. Եւ առին մէն մի։
[369] Ոմանք ՚ի նոր օրինակաց գրեն. Զտանուտեառնէն։
[370] Ոսկան. Եթէ կամիցիմ յետնոցս։ Բազումք. Տալ որպէս քեզ։
[371] Ոմանք. Չիցէ իշխանութիւն յիմս առնել։
[372] Ոմանք. Այնպէս եղիցին։ Բազումք. Զի բազումք են կոչե՛՛։
[373] Ոմանք. Եւ մի յահեկէ ՚ի յարքայութեան։
[374] Ոմանք. Եւ զմկրտութիւնն իմ մկրտիցիք։ Եւ ոմանք. Զոր ես մկրտելոց եմ՝ մկրտիցիք։
[375] Ոմանք. Եւ յելանել նորա յԵրիքովէ։
[376] Ոմանք. ՚Ի գեաւղդ... գտանէք էշ կապեալ. եւ յովանակ։
[377] Բազումք. Եւ վաղվաղակի առաքեսցէ զնոսա։
[378] Ոմանք. Յէշ եւ յաւանակի ի՛՛։
[379] ՚Ի լուս՛՛. Զնոքօք ձորձս իւրեանց. համաձայն ոմանց ՚ի բնաբ՛՛։
[380] Ոմանք. Տարածանէին. կամ՝ տարածէին զհանդ՛՛։
[381] Ոմանք. Եւ ժողովուրդքն որ առաջի եւ։
[382] Ոմանք. Դղորդեցաւ քա՛՛։
[383] Ոմանք. Անդ ՚ի տաճարին... աղաւնավաճառացն։
[384] Յօրինակին պակասէր. Ասէ ցնոսա Յիսուս։ Ոմանք. Ստնդիացաց. կամ՝ ստնդիեցւոց հաստատեցեր զօրհ՛՛։
[385] Ոմանք. Եւ ետես թզե՛՛։ Ոսկան. Եւ ոչ եգիտ ՚ի նմա։ Ոմանք. Ելցէ յաւիտեան։
[386] Բազումք. Ոչ միայն թզենւոյդ առ՛՛։
[387] Ոսկան. Եւ իբրեւ եկին ՚ի տա՛՛։ Ոմանք. Եւ ո՞ ետ քեզ։
[388] Ոմանք. Եւ ես ձեզ ասեմ. Որով։
[389] ՚Ի լուս՛՛. Խորհէին ընդ միտս, եւ. համաձայն ոմանց ՚ի բնաբ՛՛։
[390] Բազումք. Իբրեւ զմարգարէ ունէին։
[391] Յօրինակին պակասէր. Ասէ ցնոսա եւ նա եւ ո՛չ։
[392] Օրինակ մի. Յարքայութիւն Աստուծոյ։
[393] Ոմանք յաւելուն. Զի եկն առ ձեզ Յովհ՛՛։
[394] Ոմանք. ՚Ի նմա հնծան... եւ ինքն գնաց ՚ի տարաշխարհ։
[395] Ոմանք. Զպտուղ նորա։
[396] Ոմանք. Զորդին իւր։
[397] Ոմանք. Զչարն չարաւ կո՛՛... տայցէ... տացեն։
[398] Օրինակ մի. Որ առնիցէ զկամս նորա։
[399] Օրինակ մի ընդ Ոսկանայ. Զառակս զայս, գիտացին։
[400] Ոմանք. Եւ խնդրեցին զնա ու՛՛։
[401] Ոմանք. Արքայութիւնն երկնից։
[402] Ոմանք. Զուարակք եւ պարարակք իմ զեն՛՛։
[403] Ոմանք. Եւ նոցա յուղացեալ գնա՛՛։
[404] Ոմանք. Եւ զքաղաքս նոցա այրեաց։
[405] Ոմանք. Երթայք ՚ի յանցս... եւ զոր միանգամ։
[406] Ոմանք. Եւ ժողովեցին զամենեսին զոր գտին։
[407] Ոմանք. Եւ սակաւք են ընտրեալք։
[408] Ոմանք. Յերեսս մարդոյն. կամ՝ մարդկան։
[409] Ոմանք. Զխորամանկութիւն նոցա։
[410] Ոմանք յաւելուն. Եւ ասէ ցնոսա Յիսուս. Ո՞յր։
[411] Ոմանք. Զկայսերն կայսեր, եւ զԱստուծոյն Աստուծոյ։
[412] Ոմանք. Որ ասեն, թէ չիք յա՛՛։
[413] Ոմանք. Էին առ մեզ։ Ոմանք. Զկին իւր։
[414] Ոմանք. Եւ երրորդ։
[415] Ոմանք. ՚Ի յարութեան ո՞յր ՚ի յեւթանցն։
[416] Ոմանք. Զզօրութիւնն։
[417] Ոմանք յաւելուն. Ընթերցեալ ձեր զասացեալսն ձեզ։
[418] Ոմանք. Եւ ոչ է Աստուած, Աստուած մե՛՛։
[419] Բազումք. Պապանձեցոյց։
[420] Ոմանք. Է մեծ յօրէնս։
[421] Ոմանք. Երկրորդն նման։
[422] Ոմանք. Յայս երկու պատ՛՛։
[423] Ոմանք. Ասաց Տէրն ցՏէր իմ։
[424] Ոմանք. Զամենայն ինչ զոր ասի՛՛։
[425] Ոսկան յաւելու. Կապեն մարդկան բեռինս։ Ոմանք. Շարժել զնա։
[426] Ոմանք. Եւ զամենայն զգործս իւր՛՛... ՚ի ցոյց մարդկան, լայնեն զգրապանս։
[427] Ոմանք. Մի՛ զոք կոչիցէք։
[428] Ոմանք. Եւ որ մտանենն։ Աստանօր՝ ըստ համեմատութեան Լատինական օրինակաց՝ Ոսկան յաւելու համար 14. *Վա՛յ ձեզ դպրաց եւ փարիսեցւոց կեղծաւորաց. զի ուտէք զտունս այրեաց. պատճառանօք երկարէք զաղօթս. վասն զի աւելի դատաստան ընդունիցիք։ Այլ զայսու զանց առնեն առհասարակ ամենայն գրչագիրք մեր. համաձայն հնագոյն եւ հաւատարմագոյն Յունական օրինակաց։
[429] Ոմանք. Երդնու ՚ի նա... ՚ի վերայ նորա։
[430] Ոմանք. Երդնու ՚ի նա եւ։
[431] Ոմանք. Եւ որ երդնու յերկ՛՛։
[432] Ոմանք. Եւ սկաւառակին։
[433] Ոմանք. Զի նմանէք... երեւին գեղեցիկ, եւ ներքոյ։
[434] Ոմանք. Որ կոտորեցին զմարգա՛՛։
[435] Ոմանք. Վասն այսորիկ ահաւա՛՛... եւ դպիրս. եւ ՚ի նոցանէ։
[436] Ոմանք. Որդւոյ Բարաքայ։
[437] ՚Ի յերեսունն գրչագրաց մերոց՝ իբր ութ օրինակք ընդ հին եւ ընդ նոր՝ ունին. Որ կոտորէիր զմարգարէս եւ քարկոծ առնէիր զառաքեալսն առ նա. եւ ՚ի սոցանէ երեք միայն՝ զառաքեալսն առ քեզ։ Իսկ մնացեալքն առհասարակ հնագոյնք եւ ընտրելագոյնք՝ դնեն համաձայն մերումս։
[438] Ոմանք. Եկեալ յանուն Տեառն։
[439] Ոմանք. Զշինուած տաճարին։
[440] Այլք. Տեսանէք զայդ ամենայն։ Բազումք միանգամ ունին. Ամէն ասեմ ձեզ։
[441] Ոմանք. Զձեզ խաբեսցէ։
[442] Բազումք. Եւ ասասցեն թէ... եւ զբազումս մոլորեցուցանեն։
[443] Ոմանք. Եւ համբաւս պա՛՛. զգո՛յշ կացէք, մի՛ խռո՛՛։
[444] Ոմանք յաւելուն. ՚Ի թագաւորութեան վերայ։
[445] Ոմանք. Զձեզ ՚ի նեղութիւնս։
[446] Ոմանք. Որ համբերեսցէ, կամ՝ համբերէ իսպառ։
[447] Ոմանք. Զպղծութիւն աւերածին... ՚ի Դանիէլէ մարգարէէ, զի կացցէ ՚ի տեղ՛՛։
[448] Ոմանք. Այլ վասն ընտրելոցն։
[449] Ոմանք. Եւ տացեն նշանս... մինչեւ մոլորեցու՛՛... հնար իցէ։
[450] Ոմանք. Ապա եթէ ասիցեն։
[451] Ոմանք. Անդր եւ արծուիք ժողովեսցին։
[452] Ոմանք. Ոստքն նորա կակ՛՛... ցցուեսցի։
[453] Ոմանք. Զայս ամենայն եղեալ, գիտասջիք թէ մերձ է առ դուրս։
[454] Բազումք. Այնպէս եղիցի գալ՛՛։
[455] Ոմանք. Յայնժամ եթէ։
[456] Օրինակ մի. Երկու աղալ իցեն ՚ի։
[457] Ոմանք նշանակեն ՚ի լուս՛՛. Յորում աւուր Տէրն ձեր։
[458] Ոմանք. Զայս գիտասջիք... տանուտէրն... զտան իւրոյ։ Օրինակ մի. Յայն գիտասջիք։
[459] Բազումք. Երանի է ծա՛՛։
[460] Ոմանք. Ապա եթէ ասիցէ։
[461] Ոմանք. Յորում ակն ոչ ունիցին։
[462] Ոմանք. Ընդ կեղծաւորսն։
[463] Ոմանք. Փեսային եւ հար՛՛։
[464] Ոմանք. Առին ձէթ ամանովք։
[465] Ոմանք. Ահա գայ փեսայ։
[466] Ոմանք. Իբրեւ գնացին նոքա գնել, եկն փե՛՛։
[467] Ոմանք. Ամէն ամէն ասեմ ձեզ, եթէ ո՛չ երբէք գի՛՛։
[468] Ոմանք. Եւ ոչ զժամն։
[469] ՚Ի բազումս պակասի. Եւ ումեմն մի։
[470] Ոմանք. Արդ աւասիկ։
[471] Բազումք. Կացուցից զքեզ։
[472] Ոմանք. Մատուցեալ եւ որ զմին քան՛՛։
[473] Ոմանք. Զքանքարն քո յերկրի. ահաւադիկ քոյդ։
[474] Ոմանք. Եթէ հնձեմ։
[475] Ոմանք. Զի ամենայն որ ունիցի։
[476] Ոմանք. Որպէս հովիւ մի զի։ ՚Ի լուս՛՛. Զի մեկնեսցէ զօդիս յայծ՛՛. համաձայն ոմանց ՚ի բնաբ՛՛։ Յօրինակին. Յածեաց։
[477] Ոսկան յաւելու. ՚Ի ձախմէ իւրմէ։
[478] Ոմանք. Ձեզ զարքայութիւնն։
[479] Յօրինակին պակասէր. Զիս. հիւանդ էի՝ եւ տեսէք զիս։
[480] Ոմանք. Պատասխանի տայցեն նմա։
[481] Յօրինակին. Թագաւորն՝ եւ ասէ ցնոսա։ Ոմանք. Յեղբարցս յայսոցիկ։
[482] Ոմանք. Հիւանդ էի եւ ՚ի բանտի։
[483] Ոմանք. Զբանսս զայսոսիկ։
[484] Ոմանք. Կալցեն զՅիսուս։
[485] Ոմանք. Լինիցի ժողովրդեանն։
[486] Յօրինակին. ՚Ի տուն Սիմոնի բրտի։
[487] Ոմանք. ՚Ի գլուխն նորա ՚ի բազ՛՛։
[488] Ոմանք. Կորուստ այդ իւ՛՛։
[489] Ոմանք. Զդա մեծագնւոյ։
[490] Ոմանք. Բայց ամէն ամէն ասեմ ձեզ, զի ուր քարո՛՛։ Ոսկան. ՚Ի յիշատակի դորա։
[491] Ոմանք. Անուանեալ Յուդա Սկարովտացի։
[492] Օրինակ մի նշանակէ ՚ի լուս՛՛. Եւ նոքա ուխտեցին նմա երեսուն։
[493] Ոմանք. Խնդրէր պարապով, զի։
[494] Օրինակ մի յաւելու. Զի երթիցուք պատրաստեսցուք... զզատիկն։
[495] Ոսկան. Վարդապետն ասէ։ Ոմանք. Առնեմ զզատիկս։
[496] ՚Ի բազումս պակասի. Եւ սկսան։
[497] Ոմանք. Զձեռն իւր ընդ իս ՚ի սկաւառակս։
[498] Ոմանք. Որպէս եւ գրեալ է... բայց վա՛յ իցէ... յորոյ ձեռն Որդի մար՛՛։
[499] Ոմանք. Օրհնեաց եբեկ, եւ ետ ցաշակերտսն։
[500] Ոմանք. Եւ ա՛ռ բաժակ։
[501] Յօրինակին պակասէր. Զդա ընդ ձեզ նոր յար՛՛։
[502] Յոմանս պակասի. Ոչխարքն հօտին։
[503] Ոմանք. Եւ ամենեքին՝ գայթագղեսցեն։
[504] ՚Ի լուս՛՛. Գեթսեմանի. համաձայն բազմաց ՚ի բնաբ՛՛։
[505] Օրինակ մի. Տրտում է անձն իմ։
[506] Ոսկան. Եկաց յաղօթս։
[507] Ոմանք. Ոչ կարացեր մի ժամ։
[508] Ոմանք. Զի մի մտանիցէք ՚ի փորձութիւնն։
[509] Ոմանք. Կաց յաղօթս... եթէ հնար ինչ իցէ։
[510] Ոսկան. Եկաց յաղօթս։
[511] Օրինակ մի նշանակէ ՚ի լուս՛՛. Մատնի ՚ի ձեռս մարդկան։
[512] Ոմանք. Սրօք եւ բրովք։
[513] Ոմանք. Ո՛ղջ լեր։
[514] Ոմանք. Որ ընդ Յիսուսի էին... զունկնն նորա։
[515] Այլք. Սրով անկանիցին։
[516] Ոմանք. Թէ համարեսցիս թէ ոչ կարեմ աղա՛՛։ Յօրինակին պակասէր. Հասուցանիցէ ինձ այժմ։ Ուր ոմանք. Ինձ աւելի քան։
[517] Ոմանք. Յիսուս ցամբոխն... առ ձեզ էի ՚ի տաճա՛՛։
[518] Ոմանք. Զի սպանցեն զնա։
[519] Ոմանք. Ամբաստանենդ զքէն։
[520] Ոմանք. Ասեմ ձեզ. զի յայսմ հետէ։
[521] Յօրինակին. Պիտոյ է մեզ վկայք։ Ոմանք. Լուաք. եւ ոմանք. Լուարուք զհայհոյութիւնն նորա։
[522] Բազումք. Նազովրացւոյ էր։
[523] Ոմանք. Եւ յետ սակաւիկ միոյ... քանզի խօս քո յայտ։ Այլք. Անդ. ասեն ցՊետրոս։
[524] Ոմանք. Զնա, եւ առեալ գնացին։ Յօրինակին՝ անունս Պիղատոս, այլեւ այլ եղանակաւ գրի, ըստ որում եւ մեք համաձայնեցաք։
[525] Ոմանք. Որ մատնեաց զնա... եւ առ ծերս. կամ՝ ցծերս ժո՛՛։
[526] Ոմանք. Զարծաթն ՚ի տաճարն։
[527] Ոմանք. Ոչ է արժան արկանել զայդ։
[528] Ոմանք. Խորհուրդ առեալ՝ գն՛՛... ՚ի գերեզմանս օտարաց։
[529] Ոմանք. ՚Ի ձեռն Երեմիայ մար՛՛... զերեսուն արծաթի. կամ՝ արծաթն. որպէս։ Ոսկան. Զոր առին յորդւոցն Իսրայէլի։
[530] Ոմանք. Ասէ ցնոսա Պիղատոս։
[531] Ոմանք. Ըստ տօնին։
[532] Ոմանք. Եւ ունէին յայնժամ... անո՛ւնն էր։
[533] Ոսկան. Եւ մինչդեռ նստէր։ Ոմանք. Յանուրջ վասն նորա։
[534] Ոմանք. Զժողովուրդսն, զի։
[535] Ոմանք. Յերկուց այտի։
[536] Ոմանք. Արդարոյն այնորիկ։
[537] Ոմանք. Մերկացուցին. կամ՝ մերկեցին... եւ արկին զնոքօք։
[538] Ոմանք. Յաջոյ ձեռին նորա... ո՛ղջ լեր թա՛՛։
[539] ՚Ի բազումս պակասի. Զքղամիդն կարմիր՝ եւ։
[540] Ոմանք. Անուանեալն Գողգոթայ։
[541] Յոմանս պակասի. Նմա ըմպել գինի։
[542] Ոմանք. Թէ սա է Յիսուս թա՛՛։
[543] Ոմանք. Եթէ Որդի ես։
[544] Ոմանք յաւելուն. Դպրօքն եւ ծերովք՝ եւ ասէին։
[545] Ոմանք. Ցինն ժամն։
[546] Յօրինակին. Ղամասա՝ բաքթանի։ Ոմանք միանգամ ունին. Աստուած իմ։
[547] Յոմանս պակասի. Կարդայ դա։
[548] Ոմանք. Ընթացեալ միոմն... եւ ետ ըմպել։
[549] Ոմանք. Տեսցուք, գայ Եղիա։
[550] Բազումք. Զշարժումնն։ Ոմանք. Որդի Աստուծոյ էր։
[551] Ոմանք. Որք եկեալ էին զկնի Յիսուսի ՚ի Գալիլեայ։
[552] Ոմանք. Որ եւ աշակեր՛՛։
[553] Յօրինակին պակասէր. Սա մատուցեալ։
[554] Ոմանք. Վէմ մի մեծ, եւ գնաց։
[555] Յօրինակին պակասէր. Թէ յարեաւ։
[556] Օրինակ մի. Ունիք զօրականս. եւ Ոսկան. Ունիք զզօրականս։
[557] Ոմանք. Եւ եղեն իբրեւ զմեռեալս։
[558] Ոմանք. Որպէս ասաց։ Ոսկան. Եկայք եւ տեսէք։
[559] Ոմանք. ՚Ի գերեզմանէն՝ ահիւ եւ։
[560] Ոմանք. Եղբարց իմոց։
[561] Ոմանք. Ծերովքն ՚ի խորհուրդ. առեալ արծաթ։
[562] Ոմանք. Եկեալ ՚ի գիշերի։
[563] Ոմանք. Եւ Հոգւոյն Սրբոյ։
[564] Ոսկան. Զամենայն զոր ինչ պատ՛՛։
[565] ՚Ի վախճան իւրաքանչիւր աւետարանաց գրեթէ ամենայն գրչագիրք սովին եղանակաւ կնքեն զգիրս. Աւետարան ըստ Մատթէոսի. կամ՝ Մարկոսի. եւ այլն. բաց ՚ի սակաւուց ոմանց, որք ունին՝ Կատարեցաւ Աւետարան ըստ, եւ այլն. եւ ոմանք. Կատարեցաւ գլուխք Աւետարանին որ ըստ, եւ այլն։ Եւս՝ ոմանք աստէն ՚ի վախճանի փոխադրեն զայն բան նախադրութեան. Մատթէոս գրեաց. եւ այլն։ Ունի գլուխս. եւ այլն։ Տունս. եւ այլն։